Zannedilirki sömürü emek düşük ücrete mecbur edildiğinde söz konusudur. Eğer o günün ölçülerine göre kendini yeniden üretmek için ortalama bir gelire sahip ise emeğin hakkını aldığı söylenir. Kapitalist üretim tarzında görünüşün aldatıcılığı emeğe aldığı ücreti doğallaştırırken kapitaliste de elde ettiği kar kendi becerisinin ürünüymüş gibi gözükür. Halbuki değerin kaynağı işçinin el konulmuş artık zamanından başka birşey değildir. 

Kapitalist, işçilerin yarattığı ürünün değerini asla ödemez, onun ödediği işçilerin emek gücünün değeridir. Marx’a göre emeğin değerinden bahsetmek ‘ akla aykırı ‘ bir şeyden söz etmeye benzer. Çünkü emeğin değeri gerçek değil uydurulmuş bir kategoridir. Soyut emek yani toplumsal emek değerin tözü ve içkin ölçütüdür. Değeri yaratan emek olmasına karşılık kendisi bir değere sahip değildir. ‘ Emeğin değeri ‘ saçma bir ifade olmakla birlikte kaynağını üretim ilişkilerinden alır. Kapital’de denildiği gibi bunlar ‘ temel ilişkilerin görünüş biçimleri için bulunmuş kategorilerdir’. 

Kapitalizmde temel ilişki emek-gücünün değeridir, ancak o insanlara ücret biçiminde görünür. Marx’a göre bilimin görevi görünüş biçimlerinin ardındaki gerçeğe ulaşmaktır. Ama görünüş biçimleri ile kapitalist üretim tarzı arasında dolayımlar vardır. Bu dolayımları aralamadan, ifşa etmeden gerçeğe ulaşılamaz.  ‘Emeğin değeri’ kavramı bilinçli bir çarpıtmanın ürünü değildir. Doğrudan kapitalizm altında yaşanılan toplumsal ilişkilerin bir sonucudur. 

Marx Kapital’de bambaşka bir ideoloji analizine ulaşmıştı. İdeoloji Alman İdeolojisi’nde olduğu gibi bilinçli bir çarpıtmanın, yanılsamanın ürünü değildi. Döneminin sol Hegelcilerini, ütopik sosyalistlerini ve yeni hakiki sosyalistlerini eleştiren Marx için ideoloji daha çok yalana, çarpıtmaya dayalı bir bilinç biçimiydi. Yüklediği anlamda bu nedenlerle negatifti. Eleştirinin öncelikli işi bu çarpıklıkları temizlemekti. Halbuki Marx Kapital’de yaptığının bir bilim olduğuna inanıyordu. Kitabın alt başlığında yine eleştiri sözcüğü olmakla birlikte yapılan yeni bir bilimin temellerinin atılmasıydı. 

Kapitalist üretim tarzında görünüş ve biçimler ile öz arasındaki ilişki bilinçli bir çarpıtmanın ürünü olmaktan uzaktı. İnsanların biçime saplanıp kalmalarının nedeni içinde yaşanılan nesnellikten kaynaklıydı. Şimdi bilinci yapılandıran nesnel düşünme biçimlerinin kendisiydi. Ücret ‘emeğin değeri’ olarak gözükmeye başladığı anda emek hakkını tamamıyla almış sayılır. Emek-gücünün ödenmemiş, karşılıksız kalmış emeği görünmez hale gelir. İşçinin kapitaliste belli bir iş-günü zamanı içinde vermek zorunda kaldığı şey emeği değil, emeğinin kapasitesi yani emek-gücüdür. İşçi bunun bir kısmında kendisini ve ailesini yaşamın bıçak sırtında tutacak geçim araçlarını satın almak için çalışırken geri kalan zamanına karşılığı ödenmeksizin el konulur. El konulan kısım artı-değerin yaratıldığı zamandır. Kapitalistin karının da yegane kaynağıdır. 

Sömürü ücretlerin düşüklüğü ve sefalet manzaralarıyla izah edilemez. Sömürü işçinin bu karşılığı ödenmemiş emek-gücünün bizatihi  kendidir. Kısaca işçinin kendi emek-gücüyle ürettiği değerden eline daha azının geçmesi ve büyük lokmanın haksızca kapitaliste gitmesidir. Bu nedenlerle aldıkları ücretten ve çalışma koşullarından bağımsız olarak yarattıkları değerin en azıyla yetinmeleri çoğunluğuna el konulmasıdır. Yüksek ücret ve sağlıklı çalışma koşulları sömürüyü ortadan kaldırmaz. Sömürü ahlaki bir kategori değildir. Mübadele ilişkisine giren iki taraf yani işçi ve kapitalist açısından doğal bir sonuçtur. İşçi üretim araçlarından ve geçim araçlarından yoksun olduğu için ‘özgür bir insan’ olarak sahip olduğu tek aracı işgücü piyasasında karşısına çıkan kapitaliste satmak zorundadır. Üretim araçlarını faal hale getirerek sermayesini değerlenmek isteyen kapitalistin ise canlı emeğe ihtiyacı vardır. Üretim denilen olgu bunların karşılaşması ve bir araya gelmesiyle mümkün olur. 

Ücretli emeğe son vermenin, sömürüyü ortadan kaldırmanın tek yolu kapitalizmin ortadan kaldırılmasıdır. Çünkü bu kategoriler onunla varolmuş ve ortadan kalkmasıyla da yok olacaktır.