Mısır'da sosyal medya uygulaması TikTok'ta fenomen olarak tanınan Hanin Hussam, "aile ilkelerine ve değerlerine saldırmak, uluslararası internet ağındaki sosyal medya uygulamaları yoluyla özel siteler ve hesaplar kurmak" suçlamalarıyla tutuklandı.
Hikaye, Hanin’in iki yıl önce, bir internet uygulamasının sahibi olan Çinli bir şirketle sözleşme yapmasıyla başladı.
Şirket, Hanin’e 20 video karşılığında ayda 400 dolar vermeyi teklif etti.
Hanin’in videolarının başarılı olması ve çok sayıda insan tarafından takip edilmesinin ardından şirket Hanin’e elektronik bir sözleşme göndererek yeni bir anlaşma daha yaptı.
Bu yeni anlaşmada videoların tek başına çekilmesi ve şirketin kendisine göndereceği belirli etiketlerle yayınlanması şart koşuldu.
Hanin’in takipçilerinin çoğunluğunu çocuklar ve gençler oluşturuyordu. Hanin’in aldığı ücret, takipçi sayısıyla birlikte arttı.
İnternetteki etkileşimi artan genç kızın Çin'deki şirket yetkilileri ve Mısır'daki bir dizi insanla ‘profesyonel’ ilişkileri de güçlendi.
Milyonlarca takipçiyle TikTok ya da diğer uygulamalardaki videolarını engellenmekten veya raporlanmaktan koruyacak noktaya ulaştı.
Kendi dijital ajansını kurdu
Bu büyük başarıdan sonra, Mısır'daki diğer sosyal medya kullanıcılarının yardımıyla dijital ortamda bir ‘ajans’ kurmaya karar veren Hanin, ajansını duyurmak için bir video çekti. Videoda 18 yaşın üzerinde iyi görünümlü fenomenler aradığını söyledi.
Bunu bir biri ardına gelen videolar takip etti. Rüya gibi çok sayıda genç kız iyi niyetle internet fenomeni oldular.
Ancak ajansın stüdyosunda ‘müşterinin’ görmek istediklerini gösteren kamera açılarından çekilen görüntülerde vücutlarının bazı noktalarının uygunsuz şekilde çekildiğini fark ettiler.
Ajanstaki denemeden geçen kızların büyük çoğunluğunun örtülü kızlar oldukları ise dikkat çekti.
Hanin Hussam çalışma koşullarını ve iş tekliflerini şöyle açıklıyor;
"Ajansımda en çok itibara önem veriliyor. Tek ihtiyacınız olan; iyi bir aydınlatma, iyi bir atmosfer ve iyi bir görünüm. Hayatınızın kapılarını açacaksınız ki müşterileriniz ve insanlar girip sizi iyi, güzel ve saygılı bir şekilde tanımaya başlasın"
İş teklifleriyle ilgili olarak ise Hussam, "Her talebin 36 dolardan 2 bin, 3 bin, 4 bin dolara kadar değişen bir karşılığı (ücreti) vardır" diyor.
"Benim için itibar başta geliyor"
Hussam yaptığı işi tanımlamaya şöyle devam ediyor;
"Bu sadece ‘iyi seçimler yapmayı’ ve ‘biraz da iyi görünmeyi’ gerektiren kolay bir iş haline gelmeden önce kadın üyeler için sıkı çalışma kurallarına uyulmasını gerektiren bir iş. Sitenin sıkı kuralları var. Bir üye eğer aşırı ve riskli davranışlarda bulunursa derhal üyeliği iptal edilir. Benim için itibar başta geliyor"
Önce linç sonra gözaltı
Hussam, birkaç gün önce çektiği bir videoda, koronavirüs salgını nedeniyle evde geçirilen sürecin kızları bu uygulamayı kullanmaya teşvik edeceğini söyledi.
Bunun üzerine birçok kişi 'fahişelik' yapmakla itham etti.
Birçok sosyal medya kullanıcısı ve onlarca televizyon kanalı spikerleri tarafından genç kıza yoğun tepki geldi.
Bunun üzerine Hanin Hussam, ‘ahlaksızlık yapmak ve ahlaksızlığa teşvik etmek’ suçlamasıyla gözaltına alınıp hakkında soruşturma başlatıldı. Ardından Başsavcı, soruşturması süresince ihtiyati olarak tutuklu kalmasına karar verdi.
"Değerlere saldırı"
Başsavcı Hammade es-Savi konuya ilişkin yaptığı açıklamada "şüphelinin toplumda aile ilkelerine ve değerlerine saldırmak, uluslararası internet ağındaki sosyal medya uygulamaları yoluyla özel siteler ve hesaplar kurmak, yönetmek, kullanmanın yanı sıra genç kızları bu suça teşvik etmek ve onların ekonomik zayıflıklarından faydalanarak maddi çıkarlar elde etmek için kullanmakla" suçlanacağını belirtti.
Üniversiteden atılabilir
Resmi bir açıklamada bulunan Kahire Üniversitesi, Hussam'ı ‘halkın ahlakını bozan, üniversitenin değerleri ve gelenekleri ile uyumlu olmayan davranışlar sergilediği için’ hukuki işler bölümüne yönlendirildiğini duyurdu.
Kahire Üniversitesi Rektörü Muhammed Osman el-Hişt yaptığı açıklamada, Hussam’ın okuldan atılabileceğini belirtti.
Ahlak ve itibar tartışması
Televizyon kanallarından sosyal medyaya, üniversite rektöründen, savcı ve polise kadar Hanin davasına değinen herkes tarafından dillendirilmeye başlayan ‘ahlak’, ‘itibar’ ve ‘sorumluluk’ gibi ifadeler, videolarında ahlak, itibar ve saygıyı koruyan Hanin Hussam ile bitti.
Ahlak, itibar ve sorumluluk ifadeleri, ‘TikTok’ ve ‘Likee’ uygulamasındaki açıklayıcı videolarının bir özelliğiydi.
Türban ve moda
Toplumsal kabul kuralları, Hanin Hussam'ın korona zamanında ve karantina sürecinde Tik Tok uygulamasında yıldızının parlayarak ünlü olmasıyla ajite edildi ve büyütüldü.
Basın ona ‘Tik Tok kurbanı’ diyor. Ebeveynler, uygulamanın engellenmesini, güvenlik ve kolluk kuvvetlerini bu uygulamanın kullanılmasını engellemelerini talep ediyorlar. Sosyologlar ve psikologlar, konuyu Mısır'daki kızların ‘ahlakını bozan bir felaket ve davranışların etkileyen bir trajedi’ olarak değerlendiriyorlar.
Mısırlıların büyük bir çoğunluğu, üniversite öğrencisi olan Hanin Hussam'ın ahlak sistemini tehdit ettiği, kendilerini buna adamış insanların geleneklerine ve idealizme batmış toplum göreneklerine yönelik bir tehlike unsuru olduğu düşünülen bu konuyla ilgileniyorlar.
Bazıları babasını saçının örtülü olmasına rağmen kızının ‘saçlarını açabilecek’ şekilde serbest bıraktığı ve annesini ise kızına ahlaklı olmayı öğretemediği suçlamalarında bulundular.
Anne ve babasının, muhafazakar bir toplumda yaşanan genç bir kızın doğu geleneklerine ve İslami öğretilere bağlı kalması gereken ahlaki eğitimi veremediklerini söylediler.
"Şöhret budalalığı"
Sosyoloji profesörü Samiye Hadar, Hussam'ın yaptıklarını, son yıllarda toplumun tanık olduğu ahlaki çöküşün delilleri olduğunu ve bu yaptıklarını sosyal medyadan paylaşarak herkesin ahlakının bozulmasına katkıda bulunduğunu söyledi. Bir başka Sosyoloji Profesörü İnşad İzzeddin de aynı suçlamaları yaparken genç kıza verilen terbiyenin ‘yetersiz’ olduğunu ‘şöhret budalalığının’ itibarını korumanın ötesine geçtiğini belirtti.
İzzeddin, "Toplumda böyle yasadışı ve anormal yollarla ün kazanmaya yönelik bir eğilim olmaması için Hussam'a karşı yasal tedbirlerin alınması gerekiyor. Ciddi şekilde cezalandırılmalı" yorumunda bulundu.
Suçlamaları yayınlama ve yayma konusunda aynı yoğun çabayı gösteren şov programlarında, erdem elbisesi giyilerek toplumun ahlakını ve genç kızların iffetini korumak için Likee ve Tik Tok uygulamalarının yasaklanması çağrıları yapılırken ebeveynlerin evlerini baskı altına almaları ve kadın aile fertlerinin sıkı bir şekilde kontrol edilmesi istendi.
Peki ya takipçilerin durumu?
Komik olan toplumun ahlakının Hanin Husam’ın bir bölümünün erkeklerin ve gençlerin oluşturduğu milyonlarca takipçisinden etkilenmemiş olmasıydı. Dahası, son 50 yıldır her türlü tacizin arttığı ülkede toplumun namusuna hiçbir şekilde helal gelmedi. Benzer şekilde toplumun erdemi, kadınları yasal hakları olan mirastaki paylarından mahrum bırakılmalarından veya 12 yaşında bir kızla evlenmeye izin verilmesinden ya da kızların okula gönderilmemesinden ya da bir kocanın karısını dövmesinin şiddet olarak değil de aile içi bir mesele olarak görülmesinden tek bir çizik bile almadan sıyrıldı. Ancak toplumun ahlakı, iffeti ve erdemi, Hanin Hussam'ın videolarıyla yerle bir oldu.
Genç kızı suçlu bulmayan tek tük sesler de vardı. Gazeteci Tarık eş-Şennavi kaleme aldığı bir yazıda, medyanın, mesleki temelleri şüphelilerin suçu ispatlanana kadar masum oldukları görüşüne dayanmasına rağmen soruşturmayı yapan yetkililer açıklama yapmadan Hussam’ı yargıladığını ve medyanın Hussam’a karşı adeta bir savcıya dönüştüğünü söyledi. Eş-Şennavi, Hussam hakkında ‘toplumsal zorbalıktan uzak, adil bir yargılama yapılmasını beklediğini’ sözlerine ekledi.
Toplumsal ruh hali
Toplumun çeşitli kesimleri, özellikle de kulaklarına giden veya gözlerinin önünde gerçekleşen davranışlarla ve kadının kıyafetiyle ilgilenenler, ahlak bekçiliğine soyundular. Onlara göre ‘utanç verici’ olduğu düşünülen kıyafetler ve uygunsuz olduğu düşünülen davranışlar gizli tutulursa, zararı yoktur.
Doktor ve yazar Halid Muntasir yaptığı değerlendirmede, "Toplum, kızları internet üzerinden taciz eden futbolcuyu rahatça tolere edilebilir olarak görüyor" dedi.
Muntasir, ahlak ve erdem ile ilgili konularda en önemli standardın bunu aşan ve onu mazur gören ‘toplumsal ruh hali’ olduğuna işaret etti. Muntasir, "Bir adam hata yaparsa, ‘Allah Settar(ayıpları, kusurları, hataları örten)’dır. Ayıpları örtmekte gece gibi olunmalı’ derler. Bir kadın hata yaptığında ise ‘Yarım tesettür ve tatlının açıkta kalması sineklerin üşüşmesi ve rızkın azalmasına sebep olur’ derler. Sağlıklı bir toplumun davranışları değerlendirdiği bir ölçüsü ve bir standardı vardır. Fakat çifte standart uygulanması, bazılarının erdem konusunda gökyüzüne çıkan meleklere dönüşmesi ve başkalarının mahremiyetine burun sokma olgusu, toplumun ahlaki astigmatizmden ve bir değer dönüşümlerinden muzdarip olduğu anlamına gelir" yorumunda bulundu.
"Benim değerlerim"
Hussam, gözaltına alınmadan ve kendini savunmaya çalışmadan önce yayınladığı son videoda, saçlarının görülmediği veya bedenini ifşa eden kıyafetler giymediği tüm videolarında olduğu gibi iffetini tamamen koruduğunu gösteren bir görüntü çizdi. Elleri ile değerlerinin ölçüsünü yansıtan kısa kollu giysiler giymediğine işaret etti.
Hanin’in adının ‘suç’ dünyasına karışmasının ve ‘Likee’ ve ‘Tik Tok’ uygulaması için videolar çeken bir kızın ‘100 milyon insanı ahlaksızlaşma riskiyle karşı karşıya bıraktığı’ için şaşırtıcı bir şekilde gözaltına alındığı haberlerinin medyada yer almasının ardından dünyanın çeşitli yerlerinden kendilerini ‘influencer’ (etkileyici) olarak tanımlayan sosyal medya kullanıcıları, ‘#haneenhossam’ etiketiyle onun videolarını ve gönderilerini paylaşmaya, daha fazla takipçi ve para kazandırmaya devam ediyorlar.
Sosyal medya ve linç kültürü
Sosyal medya kullanan genç kız ve erkekler de Hanin Hussam'ın videolarının kullanarak onunla alay edilen ve ciddi şekilde kişilik haklarına saldıran video klipler yayınlayarak henüz hakim önüne çıkmamış olan kızı suçlayanların arasına katıldılar.
Hanin, kendini influencer olarak sınıflandıran genç bir adamın saldırgan videolarından birinde ‘adi bir kadın’ olarak nitelendirildi.
Böyle nitelendirmesinin nedeni başını geriden bağlayarak boynunu göstermesiydi. Genç adam "Kendisine saygısı olsaydı, boynunu açmazdı" ifadelerini kullandı.
Öte yandan Mısır’da sosyal medya siteleri, onları iffeti tehdit eden, gelenekleri ihlal eden ve yok olmanın eşiğine getiren platformlar olarak gören ve bazıların kapanmasını, bazılarının ise izlenmesini isteyen ‘Hummat’il-Fazilet’ (Fazileti koruyanlar) grubunun şiddetli saldırısı altında.
TikTok uygulamasının Mısır'daki gençler arasında son derece popüler olduğuna ve kullanıcı sayısının korona salgınının patlak vermesiyle maksimuma ulaştığına işaret ediliyor. Burada, Hanin Hussam’ın videolarından daha az ‘erdemli’ kızların videoları da var. Fakat yüksek sayıda takipçileri ve geniş bir kapsamları yok. Çünkü videoları, ‘koruyucu ahlakı uygulamaktan sorumlu’ toplum kesimlerine henüz ulaşamadı.