Salgın dolayısıyla yaşanan büyük altüst oluş sadece bedenleri değil, sermaye, ticaret ve finans ağlarını da derinden yaralayıp çökertiyor. Küresel dev firmalar üretime ara veriyor, işsizlik çığ gibi büyüyor.
Virüs temel üretim ve dağıtım ağlarına saldırıp hem üretici hem de tüketicileri evlerine kapattığı için, arz ve talebin aynı anda durma noktasına geldiği dünya ekonomisi hacim olarak da giderek küçülüyor. Hızla bir çöküşe doğru yol alıyoruz.
Kapitalist başkentler ihtiyaç duydukları kaynağı vatandaşın vergilerinden karşılayacak şekilde devletleri ehilleştirip, salgını "sistem" içerisinde kalarak çözmeye çalışıyor. Peki insanların halkçı ve devletçi politikalar gerektiren "yeni hayat" talepleri nasıl karşılanacak?
Geleceği bu çelişki belirleyecek
Herkesin hakkı olan, gıdadan beslenmeye, temiz sudan ekolojik çevreye, sağlıktan ulaşıma ve eğitime değin temel taleplerin parasız ya da rahatlıkla ulaşılabileceği bir yaşam talebine "Piyasa!", doğası gereği karşı durur.
Onun tek derdi daha fazla kar elde etmektir. Ama bu istek gelecekte daha geniş kitlelerce, üstelik de daha yüksek perdeden seslendirileceği için iyice görünür olacak, "yeni hayat" talebi sistemin sınırlarını zorlayacaktır, zorlamaktadır.
Bu bağlamda belirtmek gerekiyor ki, dünyanın önde gelen kapitalist ülkeleri, bu ülkelerin önde gelen üniversitelerinin prestijli ekonomistleri, dünya piyasalarının soluksuz takip ettiği meşhur dergi ve gazetelerin yıldız yazarları son yıllarda bu konuları tartışıyor, varılan sonuçlar benzer: Kontrolsüz piyasa ekonomisi işlevini kaybetti. Öyle ki, artık kapitalizme dahi zarar veriyor, reforme edilmesi lazım.
Hem dünya ekonomisi hem de ulusal ekonomilerin büyümesinin (kısacası düzenin) sürdürülebilirliği için, çalışanlar ile sınıfsal hiyerarşinin alt kesiminde kalanların da yükselen refah ve tüketimden nemalanacağı, reel ücretler ve çalışanların gelirden aldığı payın artacağı adil bir paylaşım düzeni gerekiyor.
Bana inanmayanlar için bu ifadeler artık Dünya Bankası'nın, IMF'nin ve OECD'nin dahi raporlarına girmiş vaziyette. İlgilenenler arayıp bulabilir.
Uygulamadaki dinci ve piyasacı neoliberal politikaların aksine devletin gözetiminde, akla ve bilime dayalı müdahalelerle, kamucu, sosyal adalet, eşitlik eksenli, gelirin çalışan sınıflar lehine paylaşımını nasıl sağlayabiliriz? Sermaye ile ortak mı çalışmalıyız ya da başka seçenekler üretebilir miyiz?
Böyle olması gerekiyorsa, bu nasıl olacak; (Bizim gibi) az gelişmiş kapitalist ülkeler, planlı sanayileşmeyi merkeze oturtup, kapitalist kalkınma modeliyle mi büyüme yolunu seçecek ya da başka hangi seçenekleri değerlendirerek bu hedefe ulaşabilecek?
Bu sorunların çözümünü siyaset arayacak
Öyleyse asıl soru, mevcut siyasi partilerin (özellikle de CHP'nin) ekonomi politikaları bu sorunlara çözüm bulabilmek için yeterli mi?
Dünyanın önde gelen kapitalist ülkeleri dahi halihazırda var olan sistemi tartışmakta iken CHP'nin, artık dünyada terk edilen neo-liberal uygulamalar dışında bir çözüm üretememesi normal midir?
37. Kurultay'ın tarihinin salgın dolayısıyla ileriye atılması ve artık teknolojinin verdiği olanaklarla parti içi tartışma ve fikir alışverişinin elektronik ortamda da yapılabiliyor olması, CHP açısından bir fırsatı de beraberinde getirdi. Kurultaya aylar var ve "nasıl bir parti, nasıl bir kadro ve nasıl bir gelecek?" sorusunu tartışabilelim.
Bu tartışmayı yaparken öncelikle gelecek hedeflerimizi sıralamamız gerekiyor. Türkiye'yi yönetmeye talip halkçı bir parti için cevap açık olmalı: Halkı sömüren neoliberal uygulamalara karşı mücadele, parlamenter sisteme dönüşün demokratik önderliği ve AKP ile yerleştirilmiş tüm islamcı uygulamaların tasfiyesi, en başta geliyor.
Kemal Derviş'i partiye alıp Genel Başkan Yardımcısı yapan, parti programında kontrolsüz piyasacılığı kutsayarak neoliberalizme savrulan CHP, (üç çeyrek yüz yıldan bu yana iktidara gelememesinden vazgeçtik!) mevcut politikaları ile geleceği şekillendirebilir mi?
Sadece mevcut uygulamaları eleştirmekle yetinen CHP yönetimi, “Sosyal Demokrasi" etiketinin artık kitlelerin çıkarlarını temsil etmediğini ve bu etiketin dünya da da artık bir ağırlığının kalmadığını görmüyor mu?
"Toprak işleyenin su kullananın" ye da "Ne ezen ne ezilen, halkça bir düzen" diyerek halkın taleplerini açıkça benimseyen Ecevit, yoksullaşan halkın taleplerine önderlik eden SHP deneyimleri ortadayken, CHP’nin o günlerden bu yana iktidar eşiğine bile yaklaşamamasının sebebi, belki de yeterince “solcu olmaması” olabilir mi?
CHP'nin parti programında "piyasacıyız" diye yazacak kadar neo-liberalizmi içselleştirilmiş durumda. Neoliberal sistem, salgını bile kendi yarattığı birikim krizine çözüm olarak kullanmaya çalışırken ülkemizin geleceği, mevcut politik seçeneklerin dışında yukarıda da tartışmaya açtığımız örneklerde olduğu gibi, yeni arayışlara gebedir.
Kurultay Delegeleri; insanların yeni yaşam talepleri neler olabilir, CHP bunları karşılayacak ekonomi politikalarına ve uygulayacak kadrolara sahip mi sorularına yanıt aramalıdır.
Turgay Develi
24. Dönem Adana Milletvekili.