Türkiye’de Hititçe okuyabilen ve yazabilen sayılı insanlar arasında bulunan Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Rukiye Akdoğan, Milattan Önce kullanılan bazı Hititçe kelimelerin anlamlarıyla birlikte değişmeden günümüzde de kullanıldığını söyledi.
Uzun yıllar Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde Hitit Tarihi üzerinde çalışan ÇÜ Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Rukiye Akdoğan, bazı Hititçe kelimelerin günümüzde de kullanıldığını belirledi. Bunun üzerine bir araştırma yapan Akdoğan, Arkeolog Özcan Şimşek ile birlikte “Hititçe ile Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’ndeki Benzer Kelimeler Üzerine” isimli bir makale yayınladı.
2019 yılında Kubaba Arkeoloji, Sanat Tarihi, Tarih Dergisi’nde yayınlanan 26 sayfalık makalede, milattan 2 bin yıl önce kullanılan bazı Hititçe kelimelerin günümüzdeki anlamlarına ve hangi yörelerde kullanıldığına değindi.
Prof. Dr. Rukiye Akdoğan, yeni kelimeleri arama çalışmalarının devam ettiğini belirterek, “Yazının icadıyla kayıt altına alınan ve gelecek nesillere aktarılan kelimelerin bazılarının dilin söz varlığından çıkmasına rağmen halk arasında yaşıyor olması toplumun hafızasının da güçlü olduğunu gösteriyor.
Milattan 2 bin yıl önce Anadolu’da konuşulan bazı kelimeler sözlü kültürle kuşaktan kuşağa aktarılması suretiyle insanların dağarcığında kalmıştır ve bu kelimelere günümüz sözlüklerinde değil de halk ağzında rastlamak mümkündür.
Türk Dil Kurumu tarafından 12 cilt olarak yayınlanmış Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü ile Hititçede kullanılan kelimeleri karşılaştırdığımızda birçok kelimenin halen kullanılmakta olduğunu tespit ettik. Böylelikle Hititlerden itibaren devam eden kültür birikimi sekteye uğramadan günümüze kadar ulaşmıştır” diye konuştu.
“150-200 kelimenin yayın aşaması devam ediyor”
Şu ana kadar 60 kelime bulduklarını, 200’e kadar yakın kelimenin de yayın aşamasının devam ettiğini belirten Akdoğan, “Bu çalışmayı Derleme Sözlüğünde Hititçe ile benzer kelimeler bulabilir miyiz diye başlamıştık.
Başladığımızda çok fazla benzeyen kelimeler bulduk. Şimdilik sayısı 60 tane kadar olan bulduğumuz kelimeleri Kubaba, Arkeoloji, Sanat Tarihi, Tarih Dergisi’nde yayınladık. Ayrıca 150-200 tane daha kelime bulduk, onların yayın aşaması ise devam ediyor” ifadelerini kullandı.
“Birçok kelime halen kullanılıyor”
Kelimelerden örnekler veren ÇÜ fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Rukiye Akdoğan, daha sonra şunları söyledi:
“Hititçe’de kaka, kaki veya gaga kelimeleri “diş” anlamındadır, derleme sözlüğünde de kak kelimesi “diş, dilim, parça” anlamına geliyor. Bu kelimeler, Bursa, Sakarya, Düzce, Bolu, Kastamonu, Çankırı ve Konya’da derlenmiştir. Halen de kullanılmaktadır. Hititçe’de kiruşa kelimesi “bir çeşit pırasa” anlamındadır, derleme sözlüğünde kiriş kelimesi “pırasa, taşlar arasında biten bir ot” şeklinde karşımıza çıkıyor. Yine derleme sözlüğünde kiriç veya çiriş şeklinde karşımıza çıkan kelimelerin anlamı “dağ pırasası”dır ve Hititçe’deki anlamıyla aynı olduğu görülmektedir. Bu kelime de Düzce, Bolu, Malatya, Sivas ve Muğla’da derlenmiştir.”