Bu makale belli kriterleri içerdiği için,baba/evlat ikisinin de Adana milletvekili olma kapsamını taşıdığı için,akla gelen bazı isimler kapsam dışında kaldı.
20.dönem Adana Doğru Yol Partisi (DYP) Milletvekili olan İbrahim Cevher Cevheri’nin babası; 7 dönem Şanlıurfa Milletvekiliği yapan Necmettin Cevheri,Adana Milletvekili olmadığı için araştırma kapsamımıza girmedi.
10.Dönem Seyhan Demokrat Parti (DP) Milletvekiliği yapmış olan İsmet Uslu ile,16.dönem Adana Adalet Partisi (AP) milletvekiliği yapmış olan Hüsamettin Uslu kardeş oldukları için araştırma kapsamına girmedi.
Yine beş dönem değişik partilerden Adana Büyükşehir Belediye Başkanlığı yapmış olan Aytaç Durak ile, 19. ve 20. Dönem Doğru Yol Partisi (DYP) Adana Milletvekilliği yapmış olan Veli Andaç Durak kardeş oldukları için araştırma kapsamına girmedi.
ADANA SİYASET TARİHİNDE BABA / EVLAT MİLLETVEKİLLERİ
Hüseyin Çelik (Baba) – Kemal Çelik (Evlat)
Ali Münif Yeğenağa (Baba) – Turgut Yeğenağa (Evlat)
Zeki Akçalı (Baba) – Cevdet Akçalı (Evlat)
Mehmet Ali Bilici (Baba) – Bilal Bilici (Evlat)
Alparslan Türkeş (Baba) – Ayyüce Türkeş (Evlat)
Kasım Gülek (Baba) – Tayyibe Gülek (Evlat)
Emin Bilem Tümer (Baba) – Zülfikar İnönü Tümer (Evlat)
İbrahim Hakkı Mete (Baba) - Muslihittin Yılmaz Mete (Evlat)
Yukarıdaki listeye baktığımız zaman, mecburen baba ve evlat milletvekilleri başlığını atmak zorunda kaldım. Çünkü annesi milletvekili olan herhangi bir kimse yok.
Cumhuriyet tarihi boyunca Adana’da toplam 8 siyasetçi babanın çocuklarının milletvekili olduğunu görüyoruz. Bunlar içerisinde 2 tane kadın milletvekilimiz var. Birisi Kasım Gülek’in kızı Tayyibe Gülek diğeri ise Alparslan Türkeş’in kızı Ayyüce Türkeş.
İLK EVLAT MİLLETVEKİLİ KİM?
Adana siyaset tarihinde ilk evlat milletvekili, 1920 seçimlerinde Kozan milletvekili olarak meclise giren Hüseyin Çelik’in oğlu Kemal Çelik’tir. Kemal Çelik 7. Dönem milletvekili olarak meclise girmiştir.
EN FAZLA VEKİLLİK YAPAN EVLAT KİM?
Evlat milletvekilleri içerisinde uzun dönem mecliste kalmayı başarmış kişi, 5 dönem milletvekilliği yapmış olan Cevdet Akçalı'dır. Adalet Partisi, Anavatan Partisi, Refah Partisi ve Doğru Yol Partisi'nden milletvekilliği yapmıştır. Milletvekilliği sadece Adana ile sınırlı kalmamış, İstanbul ve Kütahya milletvekilliği de yapmıştır.
İKİ EVLAT AYNI DÖNEM MECLİSTE
İki evladın aynı anda mecliste olduğu tek dönem 28. Dönemdir. Bu dönemde MHP eski Genel Başkanı Alparslan Türkeş’in kızı Ayyüce Türkeş ve ANAP Adana eski Milletvekili Mehmet Ali Bilici’nin oğlu Bilal Bilici aynı partiden meclise girmiştir. Ancak Bilal Bilici 15 Mayıs 2024 tarihinde İYİ Parti’den istifa ederek 20 Ağustos 2024 tarihinde CHP’ye geçmiştir.
BAKAN OLAN EVLAT MİLLETVEKİLLERİ
Milletvekili seçilip bakanlık yapan evlat milletvekilleri 2 kişi ile sınırlıdır.
Bakanlık yapan ilk evlat milletvekili 1974 yılında Cumhuriyet Senatosu üyesiyken Bülent Ecevit Hükümeti’nde Gençlik ve Spor Bakanlığı’nda göreve getirilen Muslihittin Yılmaz Mete’dir.
Diğer bakan 12 Temmuz 2002 tarihinde, dönemin başbakanı Bülent Ecevit tarafından Kıbrıs ve yurt dışında yaşayan vatandaşlardan sorumlu Devlet Bakanı olarak atanan Tayyibe Gülek’tir.
BABA/EVLAT BAKANLIK YAPAN TEK AİLE
Bu kategoride yer alan tek bir aileden bahsedebiliriz. Sadece Adana siyasetinin değil, Türk siyasetinin önemli aktörlerinden birisi olan Kasım Gülek bir çok defa bakanlık yaparken, kızı Tayyibe Gülek’te bir dönem bakanlık yapmıştır.
Aşağıda, biyografilerinin yer aldığı bölümde,bakanlık dönem ve tarihleri hakkında ayrıntılı bilgiler verdim.
ADANA SİYASET TARİHİNDE BABA EVLAT MİLLETVEKİLLERİ
Bu başlık altında ilk değerlendireceğimiz kişi, 1. Meclis’te Kozan milletvekili olarak yer alan Hüseyin Çelik’tir. Oğlu Kemal Çelik ise 7. Dönemde TBMM’de yer almıştır.
HÜSEYİN ÇELİK - D: 1874 - Ö: 1928
1874 yılında Kozan’da doğmuştur. Kozan Medresesi mezunudur. Uzun yıllar çiftçilik yapmış, 2. Meşrutiyet’in ilanından sonra İttihat Terakki Fırkasına katılarak, bu fırkanın Kozan Başkanlığı’nı yürütmüştür.
1910 yılından 1918’e kadar Kozan Belediye Başkanlığı yapmıştır. Kozan’ın işgal edilmesiyle birlikte, işgalciler tarafından tutuklanmıştır.
Milli Mücadele’de aktif görev almış, sadece bir dönem milletvekilliği yapmıştır.
Milletvekilliği sonrasında Kozan’a dönerek çiftçilik yapmış, 2 Şubat 1928 tarihinde vefat etmiştir.
KEMAL ÇELİK
1905 tarihinde Adana’nın Kozan ilçesinde dünyaya gelmiştir. Babası 1. Meclis’te Kozan milletvekili olan Hüseyin Çelik’tir. 1928 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuş, iki yıl savcılık, 6 yıl hâkimlik görevlerinde bulunmuş, 1937 yılında İstanbul’da hâkimken istifa etmiş, Adana’da serbest avukatlık yapmaya başlamıştır.
11 Mart 1941 tarihinde askere alınmış, İskenderun ve İzmir’de askeri mahkemelerde hâkimlik yapmıştır. Adana Barosu’nun 2 yıl boyunca 2. Başkanlığını yapmış, Türk Hava Kurumu’nun fahri avukatlığını üstlenmiştir. 7. Dönem milletvekili olarak meclise giren Çelik, 8. Dönemde de milletvekili seçilerek toplamda 1246 gün vekillik yapmıştır.
CHP Adana örgütlenmesinde birçok mevkide görev almış, milletvekilliği sonrasında CHP Genel İdare Kurulu Üyeliği’ne seçilmiştir. 8 Ekim 1974 tarihinde vefat etmiştir.
ALİ MÜNİF YEĞENAĞA – TURGUT YEĞENAĞA
ALİ MÜNİF YEĞENAĞA
1874 yılında Adana’da doğdu. Ünlü şair Adanalı Hakkı’nın oğludur. 1896’da Mülkiye Mektebi’ni bitirdi. 1896’da Gelibolu İdadisi’ne öğretmen olarak atandı, 2 yıl sonra ise İşkodra’da maiyet memuru oldu.
Adanalı Taha Toros tarafından kaleme alınan “Ali Münif Bey’in Hatıraları” isimli kitapta, Atatürk Ali Münif Bey için, “Adanalıların babası” sözleriyle bahsettiğini yazdı.
Çeşitli yerlerde kaymakamlık (Sandıklı, Kostivar, Köprülü) ve valilik (Halep, Manastır, Beyrut, Ankara) yaptı. 2. Meşrutiyet ‘in ilanından sonra kurulan Meclis-i Mebusan’da 1908’de Adana ve 1914’de Halep Milletvekilliği yaptı. Talat Paşa Hükümeti’nde Nafıa Nazırlığı (Bayındırlık Bakanlığı) görevinde bulundu.
Birinci Dünya Savaşı sonrası Anadolu’nun işgaline tepki göstermek ve işgali protesto etmek amacı ile çalışmalara başladı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kuruluşunda yer aldı. 1918 yılında işgallere karşı kurulan Kilikyalılar Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı. Ermeni olaylarını araştırma komisyonu başkanlığı yaptı. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İngilizler tarafından tutuklanıp Malta’ya sürgüne gönderildi. Serbest kaldıktan sonra 1922 yılında Adana Belediye Başkanı olarak görev yaptı.
Ali Münif Yeğenağa 4. dönem TBMM seçimlerinde aday olmadığı halde Adanalılar tarafından milletvekili olarak seçilmiş, bu yönüyle de tarihe geçti. TBMM 3. Dönem Mersin, 4. Dönem Adana, 5. 6. 7. ve 8. dönem Seyhan Milletvekili oldu. 3. Dönem Dâhiliye Encümeni Reisliği yaptı. 1951 yılında Adana’da vefat etti
TURGUT YEĞENAĞA
1924 yılında Adana’da doğdu. Osmanlı ve Cumhuriyet döneminin etkin siyaset şahsiyetlerinden biri olan Ali Münif Yeğenağa’nın oğludur.
İlk, orta ve lise öğrenimini Galatasaray Lisesi’nde tamamladı. Yükseköğrenimini İngiltere’deki Leeds Üniversitesi Mensucat Bölümü’nde bitirdi.
1949 yılında Türkiye’ye döndü. Askerlik sonrasında 1950 yılında Sümerbank Ereğli Bez Fabrikası’nda işletme mühendisi olarak göreve başladı. Ardından Adana Sümerbank Plan Bürosu Şefi, Paktaş Teknik Müdürü olarak görev yaptı.
1955 yılında görevlerinden ayrılıp siyasete atıldı. CHP Adana İl Başkanlığı yaptı.
1957 seçimlerinde CHP Adana milletvekili seçilerek parlamentoya katıldı.
27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında siyaseti bırakma kararı verdi. Çukobirlik, Ceytaş, Çukurova Elektrik, Çumitaş, Çeştaş, Çukonam gibi halka açık büyük şirketlerin yöneticiliğini yaptı. Ardından çiftçilikle uğraştı.
12 Eylül askeri darbesinden sonra Danışma Meclisi Adana Üyesi seçildi. Danışma Meclisi üyesiyken, 16 Ocak 1983’te vefat etti.
Evli ve 2 çocuğu olan Yeğenağa, İngilizce ve Fransızca bilmekteydi.
Turgut Yeğenağa, 16 Ocak 1983 günü Adana’da hayatını kaybetti. Cenazesi Ankara’ya götürülerek, 18 Ocak 1983 günü TBMM önündeki törenin ardından Cebeci Asri Mezarlığında toprağa verilmiştir.
TBMM çatısı altında İktisat ve Sanayi Encümeni Üyeliği görevlerinde bulundu.
İBRAHİM HAKKI METE – MUSLİHİTTİN YILMAZ METE
İBRAHİM HAKKI METE
Giresun’un Alucra ilçesi Kutluca köyünde 1876 tarihinde dünyaya gelmiştir. 1892 tarihinde mısıra kaçmıştır. Daha sonra yurda dönmüştür. Hukuk öğrenimine devam ederken, okuldan kaçması üzerine padişah iradesi ile Trablusgarp’a sürülmüştür. Yetenek ve başarıları üzerine orduya alınmıştır. 1910 yılında Ceyhan Jandarma Takım Komutanı olmuştur. 1. Dünya Savaşı sırasında Suriye cephesinde yer almış, Ceyhan ve Cebeli Bereket’te değişik görevlerde bulunmuştur. Milli Mücadele’de Ceyhan ve yöresinde meydana getirdiği 3 bin kişilik milis kuvvetin komutanlığını yapmıştır. 15 Ağustos 1923’te Ceyhan Kaymakamlığı’na atanmış daha sonra Kuzucak Köyü’nde bir çiftlik kurmuştur. Siyasete atılmasıyla beraber, CHP’de parti mutemetliği, il genel meclis üyeliği ve Ceyhan Belediye Başkanlığı yapmıştır. 4. Yasama Döneminden sonra 5 ve 6. Dönemlerde Seyhan Milletvekili olarak TBMM’de yer almıştır. Divan-ı Muhasebat Encümeni, Gümrük ve İnhisarlar Encümeni görevlerinde bulunmuştur.
14 Şubat 1942’de vefat etmiş, cenazesi Ceyhan Kuzucak köyüne defnedilmiştir. Evliliklerinden 9 çocuğu olmuştur. 11. Ve 15. Yasama Dönemi Adana Milletvekili olan Gençlik ve Spor Bakanlığı yapmış olan Muslihittin Yıldız Mete’nin babasıdır.
Toplam 3971 gün milletvekilliği yapmıştır.
MUSLİHİTTİN YILMAZ METE
1920 yılında Fransız ordusu tarafından işgal edilen Adana ilinin Ceyhan ilçesinde bir tepede top ateşi altında dünyaya geldi. Babası İbrahim, annesi Safiye Mete’dir. Babası İbrahim Mete, Giresun’un Alucra ilçesi doğumlu olup, Harb Okulu mezunudur. Kurtuluş Savaşı sırasında binbaşı rütbesiyle halktan 3 bin kişilik gönüllü milis kuvvet toplayarak işgalci güçlere karşı mücadele verdi. İbrahim Mete bu mücadelesi dolayısıyla Ceyhan, Osmaniye, Bahçe ve Kadirli ilçelerinde Milli Kahraman ilan edildi.
Muslihittin Yılmaz Mete, ilk, orta, lise (Gazi Lisesi) ve yükseköğrenimini (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi – 1942) Ankara’da tamamladı. Lise ve yüksekokul öğrenimi esnasında eskrim sporuyla uğraştı ve çeşitli müsabakalara katıldı. Sait Tayla ve Mustafa Önderer ile birlikte Ankara Eskrim Kulübü’nü kurdu. Atıcılık sporuyla da ilgilendi.
Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra yedek subay olarak askere alındı. Ankara’daki yedek subay okulundan sonra vatani görevini İstanbul’da yaptı.
1942 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. İçişleri Bakanlığı’na başvurarak idareci kursuna katıldı. Kazanlı’da Nahiye Müdürlüğü, Tarsus, Feke ve Saimbeyli ilçelerinde Stajyer Kaymakam olarak görev yaptı. 1945 yılından sonra Manavgat, Köyceğiz, Fethiye ve Savur ilçelerinde Kaymakamlık görevinde bulundu.
1954 yılında memuriyetten ayrılarak Ceyhan ilçesinde avukatlık yapmaya başladı. 1957 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nden Adana milletvekili seçildi. 1960 ihtilalinden sonra TBMM Anayasa ve Adalet Komisyonu Raportörlüğü, 1963 yılında Türkiye Ziraat Odaları Birliği Hukuk Müşavirliği yaptı.
1964 Tokyo Olimpiyatları öncesi Güreş Federasyonu Başkanı oldu. Daha sonra Gençlerbirliği Spor Kulübü Başkanlığı görevinde bulundu.
1966 yılında Adana’dan Cumhuriyet Senatosu üyeliğine seçildi. CHP Parti Meclisi ve Yönetim Kurulu üyeliklerinde bulundu.
1974 yılında Cumhuriyet Senatosu üyesi iken Bülent Ecevit hükümetinde Gençlik ve Spor Bakanlığı görevine getirildi. Bu uygulama, Cumhuriyet tarihinde ilk olmasıyla tarihe geçti.
26 Ocak 1974 tarihinde Ali Celalettin Coşkun’dan devraldığı bakanlık görevini 17 Kasım 1974 tarihinde Zekai Baloğlu’na devretti.
1977 tarihinde yapılan genel seçimlerde yeniden Cumhuriyet Halk Partisi Adana Milletvekili seçildi. Az seviyede Fransızca bilen Mete, evli ve üç çocuk babasıydı. 2002 yılında Ankara’da vefat etti.
KASIM GÜLEK – TAYYİBE GÜLEK
KASIM GÜLEK
Kasım Gülek 1905 yılında Adana’da doğdu. Babası İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Çukurova bölge sorumlusu olduğu için küçük yaştan itibaren memleket meselelerinin tartışıldığı ortamda büyüdü.
İlkokulu Adana Turan Mektebi’nde başladı, daha sonra gittiği Galatasaray’dan (o zaman ki adıyla Mektebi Sultani) Robert Kolej’e geçti ve buradan mezun oldu. 1928’de Paris’teki Ecole des Sciences Politiques’i bitirdikten sonra Columbia Üniversitesinde iktisat dalında doktorasını tamamladı.
Rockefeller Vakfı bursiyeri olarak daha sonra Londra Üniversitesinde ve Keynes’in öğrencisi olduğu Cambridge Üniversitesi’nde İktisat ve Maliye bölümlerinde öğrenim gördü, daha sonra Almanya’da Berlin ve Hamburg Üniversitelerinde doktora sonrası çalışmalar yaparak hukuk eğitimini tamamladı.
Atatürk’ün talimatıyla siyasete giren Gülek, Bilecik’ten milletvekili seçilerek Meclis’e girdi, iki dönem Bilecik milletvekilliğinden sonra 1946 yılında Adana’dan milletvekili seçildi. TBMM Ticaret Komisyonu Başkanlığı yapan Gülek 1947’de Hakan Saka kabinesinin en genç bakanı olarak Bayındırlık Bakanlığı’na, 1948’de de Ulaştırma Bakanlığı’na getirildi. 1949 yılında Kore’ye giderek orada yeni göreve başlamış olan Birleşmiş Milletler Kore Komisyonu’nun Başkanlığına seçildi.
1950 seçimlerinde büyük yenilgiye uğrayan CHP’nin genel sekreteri seçme yetkisinin Parti Meclisi’nden alınarak delegelere verildiği ilk kurultay olan VIII. Kurultay’ında genel sekreter seçildi. Bundan sonra XV’inci Kurultay’a kadar yapılan tüm kurultaylarda da genel sekreter seçilen Gülek, 1950 ile 1959 yılları arası aralıksız olarak CHP Genel Sekreterliği görevini sürdürdü. Yoğun memleket gezileri ve siyaseti halkla iç içe yapmasından dolayı halk arasında ‘çarıklı politikacı’ lakabıyla anılan Gülek, CHP’nin yeniden güçlenmesinde büyük rol oynadı.
1959 yılında görevinden istifa eden Gülek, 1961 yılında Adana Milletvekili seçilip, Adana İli temsilcisi olarak Temsilciler Meclisi’ne seçildi. 1965 yılında Adana’dan bağımsız milletvekili seçilen Gülek 1968 yılında Kuzey Atlantik Asamblesi Başkanlığı’na seçildi. 1969 yılından 1973’e kadar Cumhuriyet Senatosu üyeliği yaptı.
Uluslararası kariyerinde ise, Birleşmiş Milletler Kore Komisyonu Başkanlığı, Kuzey Atlantik Asamblesi Başkanlığı, Avrupa Konseyi Kurucu Üyeliği, Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi Başkan Yardımcılığı, NATO Parlamenterler Konferansı Başkan Yardımcılığı, Atlantik Enstitüsü Başkanlığı, Doğu Akdeniz Kalkınma Enstitüsü İkinci Başkanı görevlerinde bulundu.
Gülek, İngilizce, Fransızca, Almanca, Farsça, Arapça ve Korece dâhil 8 dil biliyordu. Gülek, 1996 yılında 91 yaşındayken vefat etti. Gülek, iki çocuk babasıydı (Kızı Milletvekilliği ve Bakanlık yapan Tayyibe Gülek‘tir).
TAYYİBE GÜLEK
1968 yılında Adana’da doğdu. Babası, Türk Siyasi tarihinin renkli simalarından CHP eski Genel Sekreteri Kasım Gülek’tir. İlkokulu Ankara’da, liseyi Amerika’da New York Trinity okulunda tamamladı. Henüz ilkokuldayken İngilizce ve Arapça öğrenmeye başladı. 1987 yılında Harvard Üniversitesi Ekonomi Bölümü’ne girdi ve burayı 1991 yılında şeref listesinde yer alarak bitirdi. Yüksek Lisansını London School of Economics’te yaptı.
1994 yılında Başbakanlık’ta Danışman olarak çalışmaya başladı. 1999 yılına kadar aralıksız olarak sürdürdüğü bu görevi sırasında; Bakü-Ceyhan Boru Hattı Projesi, Ekonomi Koordinasyonu, Avrupa Birliği Koordinasyonu, Güneydoğu Anadolu Kalkınma Projesi ve Devlette Toplam Kalite Yönetiminin Uygulanması konularında görev yaptı.
1996 yılında gazeteci Murat Birsel’le evlendi ve bir yıl sonra ayrıldı. 1999 seçimlerinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi 21. Dönem DSP Adana milletvekili olarak parlamentoda yerini aldı ve TBMM’nin en genç kadın milletvekili unvanına sahip oldu, 2 Mayıs 1999 - 1 Ekim 2002 tarihleri arasında mecliste bulundu.
2002 yılında Dünya Ekonomik Forumu (World Economic Forum, Davos) tarafından Geleceğin Genç Liderleri arasına seçildi. 12 Temmuz 2002 tarihinde Başbakan Bülent Ecevit tarafından “Kıbrıs ve Yurt Dışında Yaşayan Vatandaşlardan Sorumlu Devlet Bakanı” olarak atandı. 12 Temmuz 2002 - 18 Kasım 2002 tarihleri arasında kabinede yer aldı. Meclis’te görev yaptığı sürede, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Türk Delegasyonu Üyesi ve Batı Avrupa Birliği Türk Delegasyonu Üyesi oldu. Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nde Hukuk ve İnsan Hakları Komisyonu Başkanvekilliği görevinin yanı sıra Kadın - Erkek Eşitliği Komisyonu Üyeliği yaptı.
Hükümetin en genç bakanı olan Tayyibe Gülek 2002 yılında Dr. İlker Domaç ile evlendi.
3 Kasım 2002 genel seçimlerinde DSP Adana 1. Sıradan milletvekili adayı oldu. Ancak DSP’nin seçim barajının altında kalması nedeniyle meclise giremedi. 2004 yılından itibaren Ankara merkezli faaliyet gösteren Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu’nun (USAK) onursal başkanlığına getirildi.
2007 yılından itibaren bir dönem Demokratik Sol Parti Genel Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. AK Parti, 22 Temmuz 2007 tarihinde yapılan genel seçimlerde Tayyibe Gülek’e adaylık teklifi götürdü ancak Gülek kabul etmeyerek siyasetten ayrıldı.
Ayşe Kulin'in, gerçek bir hayat hikâyesinden yola çıkarak yazdığı ‘Adı Aylin’, kitabının kahramanı Aylin Devrimel Radomisli, Tayyibe Gülek’in teyzesidir.
ZEKİ AKÇALI – CEVDET AKÇALI
ZEKİ AKÇALI
1901 yılında Adana’nın Kozan ilçesine bağlı Akçalıuşağı Köyü’nde doğmuştur. İlköğrenimini tamamladıktan sonra özel öğrenim gördü. Milli Mücadele’ye katıldı. 1930 yılında bedelli er olarak askerliğini yaptı. 1929-1942 yılları arasında CHP Kozan İlçe Başkanı olarak görev aldı.
1931 yılından 1943’e kadar il genel meclisi üyeliği ve il encümen üyeliği görevinde bulundu. Ziraat Bankası, Türk Ocağı, Kızılay ve Türk Hava Kurumu yönetim kurulu üyeliklerinde bulundu. 1942 yılında Kozan’da Ortaokul Yaptırma Derneği’ni kurdu ve okulun yapılmasını sağladı. Türkiye’de narenciye konusunda uzman olan az sayıda kişiden biri olan Akçalı, 1 dönem vekillik yaptı. 29 Ocak 1974 tarihinde vefat etti.
Kozan İlçe Mezarlığı’na defnedildi. Elife Hanım’la evli olan Akçalı’nın bu evlilikten 7 çocuğu oldu. Çocuklarından Cevdet Akçalı 5 dönem Adana Milletvekilliği yaptı. Ayrıca gazeteci ve yazar olarak Adana basın tarihinde yer aldı.
Zeki Akçalı’nın TBMM çatısı altında aldığı görevlere bakıldığında Tarım Komisyonu ve Maliye Komisyonu Üyeliği görevlerinde bulunduğu görülmüştür.
CEVDET AKÇALI
1925 yılında Adana’nın Kozan ilçesinde doğdu. Adana Erkek Lisesi’nden sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. O tarihte Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan İftihar Listesi’nde yer aldı.
1946 - 1948 yılları arasında aynı fakültede, Uluslararası İlişkiler ve Anayasa Kürsüsü’nde asistan olarak çalıştı. Paris Sorbonne Üniversitesi’nde Fransız Anayasası üzerine seminerlere katıldı. Aynı dönemde, hukuk fakültesi ve edebiyat fakültesi felsefe bölümü doktora seminerlerine katıldı. 1949 yılında askere gitti. Askerlik görevini bitirdikten sonra avukatlık stajını yaparak avukatlık belgesini aldı. Devlet Planlama Teşkilatı’nda çalıştı.
Akçalı’nın TBMM’de bulunduğu dönemler ve seçildiği partiler, milletvekilliğini yaptığı iller;
TBMM 14. Dönem Adalet Partisi – Adana Milletvekili
TBMM 16. Dönem Adalet Partisi – Adana Milletvekili
TBMM 18. Dönem Anavatan Partisi – İstanbul Milletvekili
TBMM 20 Dönem Refah Partisi – Adana Milletvekili
TBMM 21. Dönem Doğru Yol Partisi – Kütahya Milletvekili
Anayasa Komisyonu Başkanlığı, Dış İşleri Komisyonu Başkan Vekilliği gibi görevler yaptı. Milletvekilliği döneminde, Avrupa Konseyi Üyeliği’ne seçildi. Avrupa Konseyi’nde Türk Delegasyonu Başkanlığı, Avrupa Konseyi Başkan Vekilliği, Çevre Komisyon Başkanlığı’nda bulundu ve çeşitli konularda raporlar hazırladı. Avrupa Konseyi’ndeki çalışmaları sebebiyle konsey başkanlık divanı tarafından madalya ile onurlandırıldı ve kendisine şeref diploması ve üyeliği verildi.
Türkiye’de yapılan 12 Mart 1971 muhtırası ve 28 Şubat müdahalesi zamanlarında Konsey Üyeliği görevinde bulunduğu gibi 12 Eylül 1980 tarihinde TBMM feshedilmiş olmasına rağmen Avrupa Konseyi’nin isteğiyle bir buçuk yıl üyeliğe devam ederek Avrupa Konseyi’nde en uzun görev yapan üyelerden biri oldu. 1949 – 50 yılları arasında “Büğelek” ve “Kozandağı” isimli siyahi mizah dergilerini yayımladı. 1950-60 yılları arasında Adana’da çıkan “Vatandaş Gazetesi”nde siyasi makaleler yazdı. 1960 sonrası “Günlük Dirlik Gazetesi”ni yayımladı.
“Türkiye’de tekrar ihtilal olabilir mi?”, “Paslanan Madalya”, “Danışma Kurulu Çıkmazı”, “Avrupa’da Türkiye’yi Savunmak”, “Yeşil Sermaye ve Fransa’da Din Hürriyeti” başta olmak üzere birçok telif esere imza attı.
TBMM’de 24 Nisan 1972 yılında yapılan oturumda, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkında verilen idam cezalarının oylanmasına katılarak evet oyu verdi.
Fransızca, İngilizce ve Almanca bilen Akçalı, çeşitli dergiler çıkardı ve bazı gazetelerde köşe yazarlığı yaptı. Kalçasındaki kırık dolayısıyla Ankara’da ameliyat edilen Akçalı, 6 Haziran 2012 tarihinde hayatını kaybetti. 9 Temmuz 2012 tarihinde Şakirin Camisi’nde kılınan cenaze namazının ardından Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
MEHMET ALİ BİLİCİ – BİLAL BİLİCİ
MEHMET ALİ BİLİCİ
1951 yılında Ceyhan'da doğdu. Baba adı Mehmet Arif, anne adı Hatice'dir. Ticarete çekirdekten başlayan Bilici, ilk olarak Ceyhan ilçesinde dede Süleyman Bilici'nin manifatura dükkanında işe başladı. Ankara İktisadi ve Ticari Bilimler Akademisi Ekonomi Maliye bölümünden mezun oldu.
Ardından memleketinde kolları sıvayan Bilici, önce ailesiyle birlikte pamuk ticareti yaptı. Bilici Ailesi, 1989 - 90'lı yıllara gelindiğinde kendini iplik sektöründe de göstermeye başladı. Baba Arif Bilici, bugün şirketin başında bulunan oğlu Mehmet Ali Bilici'nin hem büyük destekçisi hem de en büyük rakibi oldu. Üstelik aynı evde yaşayan baba ve oğul Bilici, sahip oldukları 2 şirket ile birbirlerinden iş kapma yarışına bile girişti. Babasının her zaman kendi başarısından onurlandığını söyleyen oğul Bilici, o dönemleri şu cümlelerle özetliyor;
"İş kuracağım dediğimde bana bir kuruş dahi destek olmadı. Sıkışıp da borç istediğimde babamın şirketinden faizle para aldığımı bile hatırlıyorum. Ama ben başardıkça babam hep benimle gurur duydu. O bana ticareti bu şekilde öğretti."
Çırçırcılıktan sanayiciliğe dönüş yapan aile, bugün gelinen noktadan 1200 kişiye istihdam sağlayan ve Bilici Yatırım olarak 2010'lara gelindiğinde Adana'da son 10 yılda borsaya açılan tek firma olma başarısını gösterdi.
Hayırsever bir aile olan Bilici Ailesi ve şirketlerin başında olan Mehmet Ali Bilici, birçok sosyal sorumluluk projesine de imza attı. Ceyhan'da Bilici Turizm Anadolu Lisesi, Arif Hasan Bilici İlköğretim Okulu bunlara örnektir.
2015 yılında Adana ve bölge turizmine önemli ölçüde katkı sağlayacak olan 5 yıldızlı, 200 yataklı bir kent oteli açan Bilici Holding, bu sayede 300 kişiye daha istihdam yarattı.
Mehmet Ali Bilici; 1987, 1995, 1999 genel seçimlerinde ANAP'tan 18-20 ve 21. dönem Adana Milletvekili seçilerek TBMM'de yasama çalışmalarına katıldı.
2009 yılında AK Parti Adana Büyükşehir Belediye Başkan Adayı oldu ancak kazanamadı.
Ceyhanspor'da başkanlık, Adana Demirspor ve Adanaspor'da Asbaşkanlık yaptı.
Pakistan Adana Fahri Başkonsolosu olarak da görev yapan Bilici, Fransızca bilmektedir.
Evli, 2 çocuk babasıdır.
BİLAL BİLİCİ
Bilal Bilici, 1984 yılında Adana'da doğdu. Babası, iş insanı ve üç dönem Adana milletvekili olarak TBMM'de yer almış siyasetçi Mehmet Ali Bilici'dir.
Boston Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde lisans, Bahçeşehir Üniversitesi - Global İlişkiler – Yüksek Lisans eğitimini tamamladı. Ernst & Young ve Accenture şirketlerinin Cincinnati ve Boston ofisinde üst düzey danışmanlık görevlerinde bulundu.
Petrol ve Petrokimya alanında Dubai'de özel sektörde yönetici olarak görev aldı. Ernst&Young ve Accenture şirketlerinin Boston ofisinde danışmanlık görevinde bulundu. Dubai'de petrol ve petrokimya sektöründe çalıştı.
Türkiye'de Bilici Holding Yönetim Kurulu'nda yer aldı. Bahçeşehir Üniversitesi'nde Küresel Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Yüksek Lisans programına devam etti. "Popülizmin ve radikal sağın Avrupa siyasetinde yükselişi: Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) örneği" başlıklı tezi (2020) ile yüksek lisans derecesi aldı.
2020'de Marmara Grubu Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı'na katıldı. Ekonomi Bakanlığı'na bağlı Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu'nda yer aldı. 2021'de İstanbul'a Guatemala Fahri Konsolosu olarak atandı. Türkiye'de görev alan ve Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı fahri konsolosların üye olduğu Dünya Fahri Konsoloslar Derneği yönetim kurulunda görev aldı.
2022'de İyi Parti'nin ABD temsilciliğine genel başkan danışmanı olarak atandı.
2023 Türkiye genel seçimlerinde İyi Parti'den Adana'dan milletvekili seçildi.
Bilal Bilici 15 Mayıs 2024 tarihinde İYİ Parti’den istifa ederek 20 Ağustos 2024 tarihinde CHP’ye geçti.
EMİN BİLEM TÜMER – ZÜLFİKAR İNÖNÜ TÜMER
EMİN BİLEM TÜMER
1932 yılında Adana'da doğdu. Baba adı Zülfükar, anne adı Tevhide. CHP Adana Milletvekili Zülfikar İnönü Tümer`in babası. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu. Serbest Avukat, Adana Türksözü Gazetesi Yazarı ve Sorumlu Müdürü olarak çalıştı. Evli, 3 çocuk babasıydı.
Emin Bilen Tümer, 14.10.1973 genel seçimlerinde CHP’den 15. Dönem Adana Milletvekili seçilerek 05 Haziran 1977 tarihine kadar TBMM’de yasama çalışmalarına katıldı.
Meslek hayatına avukatlık, gazetecilik, yazarlık ve siyasetçiliği sığdırdı.
Emin Bilen Tümer, tedavi gördüğü Acıbadem Adana Hastanesi`nde 18 Ocak 2016 günü hayatını kaybetti. Öğretmen Ülker Tümer`in de eşi olan Emin Bilen Tümer, vefatının ertesi günü Asri Mezarlıkta toprağa verildi. Acılı Tümer ailesi de taziyeleri merkez Seyhan İlçesi`ndeki ASKİ Sokağı`nda bulunan evlerinde kabul etti.
ZÜLFİKAR İNÖNÜ TÜMER
1966 yılında Adana'da Cumhuriyet Halk Partisi 1973-1977 yılları 14. Dönem milletvekili olan Avukat Emin Bilen Tümer ile İngilizce öğretmeni Ülker Tümer’in üçüncü çocuğu olarak doğdu. İlköğretimini Ankara Bahçelievler ilkokulunda, orta öğrenimini Adana özel Yeni Lise'de tamamladı.
1987 yılında İstanbul teknik üniversitesi inşaat mühendisliği fakültesinden mezun oldu. 1988 yılında askerlik görevini tamamladı. Aynı yıl kurduğu inşaat şirketi ile proje ve müteahhitlik hizmetlerine başladı. Sulama, içme suyu, yol, köprü gibi altyapı inşaatlarının yanı sıra Tescilli kültür varlığı yapıların rölöve restütisyon ve restorasyon projeleri ile bu yapıların onarımlarına yönelik çalışmalarım devam etmektedir. Evli ve üç çocuk babasıdır.
Cumhuriyet Halk Partisi’nde 1997-2002 yılları arasında İl yönetim kurulunda İl Saymanı ve İl Başkan yardımcılığı görevlerinde bulundu. 2002 yılında Milletvekilliği aday adaylığına müracatı sebebiyle Partisindeki görevinden istifa etti.
2015 yılında 25. ve 26. Dönem Adana Milletvekili seçildi. Meclis çalışmalarında yasama görevi dışında, Grup Disiplin kurulu üyeliği, Kit komisyonu üyeliği ve yurt dışına kaçırılan kültür varlıklarını araştırma komisyonu üyesi olarak görev yaptı. Adana Atatürk evi müzesi ve Adana Kız Lisesi restorasyonları, Alimünif caddesi sokak sağlıklaştırması, İnkılap ilkokulu restorasyon projesi ile Osmaniye Karatepe Aslantaş Müzesi, Kozan Kale ve çevre düzenlemesi, Aşağı yukarı çarşı sokak sağlıklaştırması, Feke Çürükler köprüsü, Kara kilise ve kale projesi, Saimbeyli bir kısım Köy yolları yapımı, Tufanbeyli Köy hizmetleri bakımevi, Çukurkışla sağlık ocağı, Şar ala kapı, Yumurtalık sahil düzenlemesi ile kara ve deniz kalelerinin restorasyonu, Karaisalı Kapıkaya kanyonu yürüyüş yolu düzenlemesi, Pozantı dağdibi ve gökbez köyleri sulama işleri ile Kozan Anavarza antik kenti ve Karataş Magarsus Antik kenti Arkeolojik kazılarında yüklenici olarak çalıştı.
Halen Adana Atlıspor Kulübü yönetim kurulunda görev yapmakla birlikte, Adana Tenis Dağcılık ve su Sporları Kulübü, Adana Yelken Kulübü, Adana Rotary Kulübü, Adana Hukukçular Kulübü, Adana Avcılar Kulübü, Adana Müteahhitler Birliği, İnşaat Mühendisler Odası, Adana Kent Konseyi EngellilerZülfikar İnönü Tümer Meclisi, Zihinsel engelli çocuklar derneği, Misis Kazıları derneği ve Kadirli Karatepe müzesi derneği, Anadolu Kulübü Büyükada Şubesi gibi sivil toplum kuruluşlarında üyelikleri devam etmektedir.
ALPARSLAN TÜRKEŞ – AYYÜCE TÜRKEŞ
ALPARSLAN TÜRKEŞ
25 Kasım 1917 tarihinde Lefkoşa’da doğdu. Koyunoğlu ailesinden Tuzlalı Ahmet Hamdi Bey ile Fatma Zehra Hanım'ın çocuğudur. Doğduğunda Ali Arslan adı verildi. Aile Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesinin Köşkerli köyünden arsa meselesi yüzünden Sultan Abdülaziz tarafından 1860'larda Kıbrıs'a sürgün ettirilmişti.
1933 yılında ailesiyle birlikte Lefkoşa'dan ayrılarak İstanbul'a geldi. Aynı yıl, Kuleli Askerî Lisesi'ne kaydoldu. 1936'da mezun olup 1938'de Kara Harp Okulu'nu bitirdi. 1939'da teğmen rütbesiyle mezun oldu.
14 Ocak 1940 tarihinde Muzaffer Hanım’la Isparta’da evlendi. Isparta'da bir yıl kaldıktan sonra Gelibolu'daki 58. Piyade Alayı 5. Bölük Komutanlığı'na tayin edildi.
1944 yılında Nihal Atsız’ın ön planda olduğu Irkçılık–Turancılık Davası sürecinde Atsız'a yazdığı mektupların bulunması üzerine Erdek'te üsteğmen olarak görev yaptığı sırada gözaltına alındı ve tutuklandı. 1945’de 9 ay 10 gün hapis cezası aldığı karar bozuldu ve 1947 yılında beraat etti.
Beraatından sonra orduya döndü 1948 yılında, ABD'de eğitime gönderilen 16 subaydan biri olmaya hak kazandı. ABD'de aldığı eğitimden sonra Türkiye'ye döndü Çankırı Gerilla Okulu'na yüzbaşı rütbesiyle atandı burada 2,5 yıl boyunca görev yaptı. Harp Akademisi sınavını kazanınca İstanbul'a gitti okuldan binbaşı rütbesiyle mezun oldu.
1955–1958 yılları arasında ABD'nin başkenti Washington DC'de NATO Daimi Komitesi'nde bulunan Türk Genelkurmayı temsil heyetinde görev yaptı. Aynı dönemde uluslararası ekonomi eğitimi gördü. 1959'da Almanya'da Atom ve Nükleer Okulu'na gönderildi eğitiminin ardından albaylığa yükseldi, Kara Kuvvetleri Komutanlığı NATO Şube Müdürü olarak atandı.
27 Mayıs 1960 tarihinde Demokrat Parti iktidarına karşı gerçekleştirilen askerî darbede, darbe bildirisini radyodan okuyan kişi oldu. Darbe sonrasında kurulan askeri yönetimde Başbakanlık Müsteşarlığı yaptı. 13 Kasım 1960’da üyesi olduğu Milli Birlik Komitesi feshedilip 14 kişiyle birlikte tasfiye edilerek Yeni Delhi büyükelçilik müşaviri olarak Hindistan'a gönderildi. 25 ay sonra, 23 Şubat 1963'te Gümülcine'den yurda döndüğünde burada kalabalık bir "milliyetçi topluluk" tarafından karşılandı.
Milliyetçi çevreleri bir araya getirmek için 1963 yılında Türkiye Huzur ve Yükseliş Derneğini kurdu. 1965'te Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisine (CKMP) katılarak fiilen siyasi hayata girdi aynı yıl partinin genel başkanı oldu.
10 Ekim 1965 tarihinde Ankara'dan milletvekili seçilerek, 48 yaşında parlamentoya girdi. 1966 TBMM’nde gerçekleştirilen cumhurbaşkanlığı seçiminde Cemal Gürsel'in görevden ayrılmasından sonra ‘askerlikten yeni emekli olmuş bir cumhurbaşkanı daha seçmenin demokratik olmayan bir geleneği başlatacağını düşünerek’ aday oldu, 461 oy alan Cevdet Sunay karşısında 11 oy alarak seçimi kaybetti.
6–8 Şubat 1969'da Adana'da yapılan olağanüstü kongrede CKMP'nin adı Milliyetçi Hareket Partisi, terazi şeklindeki amblemi üç hilâl olarak değiştirildi. 12 Ekim 1969 tarihinde ve 14 Ekim 1973 tarihinde yapılan genel seçimlerde Adana'dan milletvekili seçildi. Bu seçimlerde MHP sırasıyla 1 ve 3 milletvekili çıkartabildi.
1975'ten sonra Milliyetçi Cephe adı verilen koalisyon hükûmetlerinde başbakan yardımcılığı görevinde bulundu. 5 Haziran 1977 tarihinde yapılan genel seçimlerde partisi % 6,42 oranında oy alan Türkeş, Adana'dan üçüncü kez milletvekili seçildi.
12 Eylül 1980 tarihinde ordu yönetime el koydu. Hakkında ‘teslim ol çağrısı’ yayınlandı. 15 Eylül’de evinde gözaltına alındı. Askeri Darbe sonrası 1985 yılına kadar 4,5 yıl cezaevinde kaldı.
1987'de siyaset yasağı kalktı. Darbeden sonra ülkücüler tarafından Muhafazakâr Parti adıyla kurulup Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) adını alan partiye üye oldu. 4 Ekim 1987’deki olağanüstü kongrede MÇP’nin genel başkanlığa seçildi.
MÇP, 1991 genel seçimlerine Refah Partisi ve Islahatçı Demokrasi Partisi ile yapılan seçim ittifakı çerçevesinde tek başına girmedi. MÇP ittifakla 19 milletvekili çıkarırken, Türkeş Yozgat milletvekili olarak yeniden parlamentoya girdi.
12 Eylül darbesi ile kapatılmış olan partilerin adlarının kullanılmasına ilişkin olarak Siyasi Partiler Kanunu'nda yapılan değişiklikle MÇP'nin ismi 24 Ocak 1993 tarihinde Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) olarak değiştirildi. 1995 genel seçimlerinde MHP ve Türkeş parlamento dışı kaldı.
Muzaffer Hanımın 1974 yılındaki ölümüne kadar süren ilk evliliğinden Ayzit, Umay, Selcen, Sevenbige Çağrı ve Yıldırım Tuğrul adlarında beş çocuğu oldu.
Yıldırım Tuğrul 23, 24 ve 25’inci dönemde MHP, 26’ıncı dönemde Ak Parti’den Ankara milletvekili seçildi. Ahmet Davutoğlu başbakanlığında kurulan 63 ve 64’üncü hükümetlerde Devlet Bakanı, Bin Ali Yıldırım başbakanlığında kurulan 65’inci hükümette Başbakan Yardımcısı olarak görev yaptı.
Eşini kaybettikten iki yıl sonra, 1976'da Seval Hanım ile evlenen Türkeş'in bu evlilikten de Ayyüce ve Ahmet Kutalmış adlarında iki çocuğu oldu.
Ahmet Kutalmış 24. Dönem Ak Parti’den İstanbul Milletvekili seçildi.
Ayyüce Türkeş 28.’inci Dönemde İyi Parti’den Adana Milletvekili seçildi. Ayyüce Türkeş 2024 Mart’ında yapılan Yerel Seçimlerde İyi Parti’nin Adana Büyükşehir Belediye Başkan adayı oldu.
4 Nisan 1997'de geçirdiği kalp krizi sonucu Ankara'da öldü. Kabri, Ankara Beştepe'de bulunmaktadır.
AYYÜCE TÜRKEŞ
Alparslan Türkeş ve Seval Türkeş çiftinin çocuğu olan Ayyüce Türkeş, 2 Ekim 1977 tarihinde Ankara'da doğdu.
İlk ve ortaöğrenimini Ankara'da gördü. Yükseköğrenimini 2000 yılında Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölümünde tamamladı. 2003 yılında Bilgi Üniversitesinden MBA derecesi, 2010 yılında "Yabancı sermayeli bankaların enerji sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin finansmanına etkisi ve uygulamalı bir yaklaşımı" başlıklı tezi ile Marmara Üniversitesinden bankacılık alanında doktora derecesi aldı.
2011 yılında bilgisayar mühendisi Egemen Taş ile evlenerek ABD'ye yerleşti; Selinay ve Alsu isminde iki çocuk sahibi oldu. İş hayatını 2012-2023 yılları arasında New York'ta sürdürdü. Bir siber güvenlik şirketinin ekonomiden sorumlu üst düzey yöneticisi olarak çalıştı.
2023’te Türkiye'ye gelip Adana'nın Kozan ilçesine yerleşti.
2023 yılında Türkiye'de siyasete atıldı. Türkeş, 2023 Türkiye genel seçimlerinde İYİ Parti'nin Adana 1. sıra milletvekili adayı oldu.
28. dönem Adana İYİ Parti milletvekili olarak meclise girdi; Milli Savunma Komisyonu'nda görev aldı.
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde İYİ Parti’nin Adana Büyükşehir Belediye Başkan Adayı olan Ayyüce Türkeş, seçimi 4. Sırada tamamladı.