Birçok alanda olduğu gibi siyaset arenasında da Adanalılar Cumhuriyet tarihi boyunca önemli görevlerde bulundu. Yaptığım araştırmaya göre, Türk siyasetinde Cumhuriyet tarihinden bugüne kadar 8 Adanalı isim siyasi partilerde genel başkanlık görevinde bulundu. Bu sayının 9’a çıkması görecelidir. Adana milletvekili olan Alparslan Türkeş’in parti liderliği de listemizde yer almıştır.
Yazı dizimizin bir önceki bölümünde Adanalı siyasi parti genel başkanlığı yapmış, 4 isim yayımlanmış, bu dizinin son bölümü olan aşağıdaki metinde ise 5 genel başkana tafsilatıyla yer verilmiştir.
Kronolojik sıranın son 5 kişilik listesi aşağıdaki isimlerden oluşmuştur.
Alparslan Türkeş – Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi / Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı
16 Ekim 1958 tarihinde Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Türkiye Köylü Partisi'nin birleşmesiyle Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi kuruldu. CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı yeni partinin de başkanı seçildi. CKMP, 1961 genel seçimlerinde %14 oy alarak CHP ve AP'den sonra üçüncü parti oldu.
31 Mart 1965'te de, 27 Mayıs Darbesi'nden sonra Milli Birlik Komitesi'nde yer alıp daha sonra tasfiye edilen Ondörtler'den Alparslan Türkeş ve 4 isim partiye katıldı. Genel Başkan Ahmet Oğuz'un genel başkanlıktan istifa etmesi üzerine, 1 Ağustos 1965 tarihinde yapılan olağanüstü kongrede Alparslan Türkeş genel başkan seçildi.
8-9 Şubat 1969 tarihlerinde Adana'da yapılan olağanüstü kongrede, delegelerin büyük desteği ile CKMP’nın yeni adı "Milliyetçi Hareket Partisi" olarak kabul edildi.
1969 seçiminde Alparslan Türkeş Adana'dan milletvekili seçildi, 1973'e kadar MHP mecliste bir kişiyle temsil edildi.
Alparslan Türkeş kimdir?
25 Kasım 1917'de KKTC Lefkoşa'da doğdu. Aslen Kayseri Pınarbaşılı’dır. 1933'te Kuleli Askeri Lisesi'ne geçici olarak kayıt oldu. Asli kaydı ise Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçmesiyle gerçekleşti.
1936'da Kuleli Askeri Lisesi'nden mezun olan Türkeş, 1938'da ise Harp Okulu'nu bitirdi ve 1939'da piyade asteğmeni olarak atış okuluna girdi ve buradan teğmen rütbesiyle mezun oldu. , 14 Ocak 1940 tarihinde ise evlendi.
1944'te Nihal Atsız ve Nejdet Sancar ile birlikte Irkçılık-Turancılık davasından yargılanan Alparslan Türkeş, 9 ay 10 gün Tophane Askeri Hapishanesi'nde kaldı. 1945'te Askeri Yargıtay kararı ile tahliye edilen Türkeş, 1947'de beraat etti.
Beraatının ardından orduya dönen Türkeş, 1955'de Harp Akademisi'ni bitirdi. Ardından ABD'ye gönderildi. Burada Amerikan Harp Akademisi ve piyade okulunu tamamladı. 1955-57 yılları arasında Washington'da NATO Daimi Komitesi'nde Türk Genelkurmayı temsil heyetinde görev yaptı. 1959'da Almanya'da Atom ve Nükleer Okulu'na gönderilen Türkeş, eğitimin ardından albay oldu ve Kara Kuvvetleri Komutanlığı NATO Şube Müdürü olarak atandı.
27 Mayıs darbesinde radyoda darbe bildirisini okudu.
Yeni Delhi büyükelçilik müşaviri olarak Hindistan'a gönderildi.
Adalet Partisi'ne katılma yolundaki teklifini reddeden Türkeş, milliyetçi çevreleri bir araya getirmek için 2 Mayıs 1963'te Türkiye Huzur ve Yükselme Derneği'ni kurdu. Darbe hazırlığı yapan Talat Aydemir - Fethi Gürcan ikilisiyle temas kurdu. Ancak Talat Aydemir'le anlaşamadı. Bunun üzerine darbeyi hükümete haber verdi. Kendisi de darbe girişimi nedeniyle yargılandı, ancak darbeyi hükümete duyurduğu için beraat etti.
1965'te Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) ’nin genel başkanı oldu, uzun tartışmalardan sonra parti tüzüğünde 9 Işık Doktrini yer aldı. Türkeş, bu dönemde kendisini sevenler tarafından Başbuğ ilan edildi ve aynı yıl Ankara'dan milletvekili seçildi. 6-8 Şubat 1969'da Adana'da yapılan olağanüstü kongrede CKMP adı Milliyetçi Hareket Partisi ve terazi olan amblemi de üç hilâl olarak değiştirildi. 1966 yılında cumhurbaşkanlığına aday oldu ve Cevdet Sunay karşısında 11 oy alarak seçimi kaybetti. 1969 ve 1973 yıllarında Adana milletvekili olarak parlamentoya seçildi. 1974'te ilk eşi Muzaffer Türkeş'i kaybetti. Bundan iki yıl sonra 1976'da Seval Türkeş'le evlendi.
1975'ten sonra Milliyetçi Cephe adı verilen koalisyon hükümetlerinde başbakan yardımcılığı görevinde bulundu.
12 Eylül darbesinden sonra 9 Nisan 1985'e kadar 4,5 yıl tutuklu kaldı. 12 Eylül döneminde idam cezasıyla yargılanan Türkeş, bu davadan beraat etti.
1987'de siyaset yasağının kalkmasıyla birlikte Milliyetçi Çalışma Partisi'ne girdi ve aynı yıl yapılan olağanüstü kongrede genel başkanlığa seçildi. 1991 genel seçimlerinde Refah Partisi ve Islahatçı Demokrasi Partisi ile seçim ittifakı yapan MÇP lideri Türkeş, Yozgat milletvekili olarak yeniden parlamentoya girdi.
Bu sırada 1992'de 12 Eylül darbesi ile kapatılmış olan partilerin eski adlarını alması hakkında Siyasi Partiler Kanunu'nda yapılan değişiklikle MÇP'nin ismi de 1993 yılında MHP olarak değiştirildi. 1995 genel seçimlerinde parlamento dışı kalan Türkeş, bu dönemde uzlaşmacı bir lider olarak ülke siyaseti üzerinde en etkili siyasetçi oldu. Türkeş, 9 Işık başta olmak üzere siyasi ve tarihi görüşlerini içeren kitaplar yazdı.
Alparslan Türkeş, 4 Nisan 1997'de geçirdiği kalp krizi sonucu Ankara'da yaşama veda etti. Kabri, Ankara Beştepe'de bulunmaktadır.
Cenan Bıçakçı - Sosyalist Parti / Sosyalist Devrim Partisi Genel Başkanı
Türk sosyalist hareketinin önemli liderlerinden biri olan Cenan Bıçakçı, 1975 yılında arkadaşlarıyla birlikte Sosyalist Parti’yi kurdu. Bıçakçı daha sonra ismi Sosyalist Devrim Partisi olarak değişen partinin genel başkanı oldu.
1995 yılında “Geleceği Birlikte Kuralım” hareketine katılmak için partiyi kapatma önerisini getirerek SDP’yi kapattı.
Cenan Bıçakçı kimdir?
1933 yılında Adana’da doğdu.
Adana Sanat Okulu torna tesfiye bölümünü bitirdi.
İstanbul’da gazetecilik eğitimi gördü, bu arada matbaacılık yaptı.
Yazılarını ve şiirlerini sanat dergilerinde yayınladı.
İlk olarak orman yol inşaatlarında çalıştı. Karayolları Bölge Müdürlüğü’nde muvakkat işçi oldu.
İncirlik Hava Meydanı’nda çalışmaya başladı ve 1961 yılında İncirlik Hava İşçileri Sendikası’nın başkanı seçildi.
1962 yılında TİP’ne üye oldu ve 1964’de Türkiye İşçi Partisi Adana İl Başkanı seçildi.
1966 yılında Yapı-İş Sendikası’nın Güney Bölge Baş temsilcisi olarak atandı.
1967 yılında DİSK Güney Bölgesi Temsilcisi olarak atandı ancak aynı yıl bu görevinden alındı.
1968 yılında TİP'nin 3. Büyük kongresinde Genel Yönetim Kurulu'na seçildi ve Ankara'ya yerleşti.
Sonrasında İstanbul’a taşındı. DİSK’e bağlı Türkiye Gıda-İş’in örgütlenmesinde ve grev komitelerinde çalıştı.
1969 yılında ise Ankara’ya geri döndü. Bu dönemde Büro İşçileri Sendikası (BİSEN)’de ücretli olarak çalıştı.
12 Mart'ta tutuklandı ve 90 gün sonra tahliye oldu.
1974 yılında yapılan Ağaç Sanayii İşçileri Sendikası (ASİS)’nın birinci genel kurulunda sendika genel başkanlığına seçildi.
1975 yılında arkadaşlarıyla birlikte SP (Sosyalist Parti)’yi kurdu. Partinin genel sekreterliğine seçildi. Daha sonra parti’nin ismi Sosyalist Devrim Partisi (SDP) olarak değiştirildi.
1979 yılında SDP’nin Genel Başkanı oldu.
1995 yılında SDP kurucularını olağanüstü toplantıya çağırıp "Geleceği Birlikte Kuralım" hareketine katılmak için partiyi kapatma önerisini getirdi ve SDP kapandı.
Evli ve beş çocuk babasıydı.
1995 yılında geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
Dr. Devlet Bahçeli – Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı
Milliyetçi Hareketçi Partisi tabanının “başbuğ” olarak nitelendirdiği genel başkan Alparslan Türkeş’i 4 Nisan 1997 tarihinde vefat etmesi sonrasında 18 Mayıs 1997 tarihinde toplanan MHP 5. Kurultayı’nda genel başkanlığa Devlet Bahçeli seçildi. O tarihten bugüne kadar genel başkanlık görevini sürdürmüştür.
Devlet Bahçeli Kimdir?
1948 yılında Osmaniye'de doğdu.
İlköğrenimini Osmaniye'de, orta öğrenimini İstanbul'da tamamladı. Ankara İktisadi ve Ticari Bilimler Akademisinden mezun oldu.
Üniversite öğrencisi iken, 1967 yılında Ülkü Ocaklarını Kurdu ve yöneticisi olarak görev aldı. 1970 yılında Türkiye Milli Talebe Federasyonu Genel Sekreterliği görevlerine geldi.
1972 yılından itibaren Ankara İktisadi ve Ticari İlimler akademisi ve bağlı Yüksek Okullarda İktisat Bölümü asistanı olarak görev aldı.
1970'li yıllarda Ülkücü Maliyeciler ve İktisatçılar Derneği'nin (ÜMİD-BİR) kurucularından, Üniversite Akademi ve Yüksekokullar Asistanları Derneği'nin (ÜNAY) kurucularından ve Genel Başkanlarındandır.
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde İktisat Doktorası yaptı ve aynı üniversitenin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Politikasında Ana Bilim Dalı'nda 1987 yılına kadar öğretim üyeliği görevini sürdürdü.
Türk-İslam alemi, Türkiye ve Dünya Ekonomisi, Türk Tarihi ve Dış Politika konularıyla ilgilendi ve bu alanlarda çalışmalar yaptı.
Akademik ve siyasi kariyerinin yanında birçok kitap yazdı ve yayınladı.
Alparslan Türkeş tarafından göreve çağırılması üzerine 1987 yılında üniversitesindeki öğretim üyeliği görevinden istifa etti. 1987’de yapılan MÇP Büyük Kurultay'ında parti yönetimine seçildi ve Genel Sekreterlik görevine getirildi.
MÇP ve MHP'nin yönetim kadrolarındaki görevini günümüze kadar kesintisiz olarak sürdürdü. Çeşitli zamanlarda Genel Sekreterlik, Genel Başkan Yardımcılığı, Merkez Yürütme Kurulu Üyeliği, Merkez Karar Kurulu Üyeliği, Genel Başkan Baş-Danışmanlığı görevlerinde bulundu.
1997 tarihli 5'nci Olağanüstü Kongre sonrasında MHP Genel Başkanı görevini üstlendi. 21, 23, 24, 25, 26 ve 27. Dönemde Osmaniye Milletvekili seçildi. 57. Hükümette Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı görevini yürüttü.
İyi derecede İngilizce bilmektedir.
Halen MHP Genel Başkanı olarak görev yapmaktadır.
Hayri Kozanoğlu – Özgürlük ve Dayanışma Partisi Genel Başkanı
Öğretim Elemanları Sendikası’na 2000 yılında genel başkan olarak seçilen Hayri Kozanoğlu, 1996 yılında kurulan Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nde değişik kademelerde görev yaptı.
Genel başkan Ufuk Uras’ın istifa etmesi sonrasında gidilen ÖDP 2. Olağanüstü Kongresi’nde tek aday olan Hayri Kozanoğlu 1067 delegenin 1037’sinden oy alarak genel başkanlığa seçilmiştir.
30 Ocak 2005 tarihinde yapılan 4. Olağan ÖDP Kongresi’nde kayıtlı 593 delegeden 426’sının oy kullandığı seçimde 423 oy alarak yeniden genel başkanlığa seçilmiştir.
Bu Kongre'den iki yıl sonra ise ÖDP 5. Olağan Kongresi yine Ankara'da Kocatepe Kültür Merkezi'nde yapılmıştır. Hayri Kozanoğlu'nun aday olmayacağını açıklamasının ardından ÖDP'de ilk defa iki adaylı bir başkanlık seçimine gidilmiş eski genel başkan Ufuk Uras 410 oy alarak rakibi 371 oy alan Alper Taş karşısında 39 oy farkla yeniden genel başkan seçilmiştir.
2 Şubat 2009 tarihinde yapılan ÖDP’nin 5. Olağanüstü Kongresinde partinin yeniden genel başkanı Hayri Kozanoğlu seçilmiştir.
1996 yılından beri faaliyet gösteren partide, 2019 yılında ÖDP 8. Olağanüstü Kongresi’nde partinin ismi Sol Parti olarak değiştirilmiştir.
Kozanoğlu, Sol Parti’nin 4 kişiden oluşan başkanlar kurulunda yer almaktadır.
Hayri Kozanoğlu kimdir?
1956 yılında Adana'da doğdu. ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek Lisans ve Doktora eğitimini İşletme Finansmanı konusunda tamamladı. 1992 yılında Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Bölümüne girdi.
Marmara Üniversitesi İşletme Bölümünde Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. 1995 yılında Öğretim Elemanları Sendikası'na üye oldu. 1996 yılından itibaren Şube Üyesi ve Şube Başkanı olarak aktif görev yaptı. 2000 yılında aynı sendikanın Genel Başkanı oldu.
1996 yılında kurulan ÖDP’nin kuruluş çalışmalarında yer aldı. 1999 seçimleri öncesinde bir dönem Merkez Yürütme Kurulu Üyesi olarak görev yaptı. 2003 yılına kadar Beşiktaş İlçe Üyesi, Parti Meclisi üyesi görevlerinde bulundu. 2009'da yapılan ÖDP 5. Olağanüstü Kongresi'nde yeniden Genel Başkan seçildi.
Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Politikası Bölümü’nde Profesör olarak çalıştı. Küresel Krizin Anatomisi, Neoliberalizmin Gerçek 100'ü, Küreselleşme Heyulası gibi birçok kitap yazdı.
Halen Birgün Gazetesi’nde yazmakta olan Kozanoğlu, evli ve iki çocuk babasıdır.
Figen Yüksekdağ – Ezilenlerin Sosyalist Partisi - Halkların Demokratik Partisi Eş Genel Başkanı
29 Ocak 2010 tarihinde Ezilenlerin Sosyalist Partisi adındaki Marksist, Leninist siyasi partinin kuruluşunda öncü oldu. Haziran 2014 tarihine kadar genel başkanlığını yaptı. Daha sonra Halkların Demokratik Partisi ile Türkiye’deki sol fraksiyon partilerin birleşmesinden sonra Selahattin Demirtaş ile birlikte Halkların Demokratik Partisi’nin eş genel başkanı oldu.
Figen Yüksekdağ kimdir?
1971 yılında çiftçilikle uğraşan bir ailenin 10 çocuğundan dokuzuncusu olarak Adana'nın Ceyhan ilçesinde doğdu.
Lise çağlarında sosyalist hareketlerle ilgilendi.18 yaşında 1 Mayıs gösterilerinde tutuklandı. Sonrasında ailesinden uzaklaşarak öğrenci evlerinde kaldı. İstanbul'da Özgür Gençlik çevresine katıldı.
Atılım gazetesinde yayın kurulu üyesi olarak çalıştı. Sosyalist Kadın dergisinin editörlüğünü yaptı. İstanbul’da iken iki cezaevi deneyimi daha yaşadı; örgüt üyeliği suçundan 6,5 yıl ceza aldı ve bir yıl yattı. Bir cenaze törenine katıldığı için de beş aylık bir tutukluluk dönemi oldu.
2003 genel seçimlerinde Adana bağımsız milletvekili adayı oldu.
2004 yılında Atılım gazetesinde birlikte çalıştığı Sedat Şenoğlu ile evlendi.
29 Ocak 2010 tarihinde Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP) adındaki Marksist-Leninist siyasi parti kuruluşunda öncü oldu. Haziran 2014 tarihine kadar da başkanlığını yaptı. Halkların Demokratik Partisi ile Ezilenlerin Sosyalist Partisi birleşmesinden sonra Selahattin Demirtaş ile birlikte (HDP) eş başkanı olarak seçildi.
7 Haziran 2015 tarihinde yapılan genel seçimlerde 25. Dönem, 1 Kasım 2015 tarihindeki seçimlerde 26. Dönem HDP Van milletvekili seçildi.
Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı'nın yürüttüğü terör soruşturması kapsamında, daha önce çağrılmasına rağmen ifadeye gitmediği gerekçesiyle 4 Kasım 2016 tarihinde Ankara'daki evinde gözaltına alındı ve Diyarbakır'a gönderildi. Burada çıkarıldığı 2. Sulh Ceza Hâkimliği tarafından aynı gün içerisinde tutuklandı ve Kocaeli F Tipi Cezaevi'ne götürüldü. Mahkeme heyeti yargılamanın sonunda, terör örgütü propagandası yapıldığı gerekçesiyle 10 ay hapis cezası verdi. Dosyayı inceleyen Yargıtay 16'ncı Ceza Dairesi, yerel mahkemenin kararını onadı. Hakkındaki kesinleşmiş hapis cezası gerekçe gösterilerek milletvekilliği 21 Şubat 2017 tarihinde düşürüldü. Yüksekdağ’ın parti üyeliği de kesinleşen hapis cezası nedeniyle, Yargıtay Siyasi Partiler Kanunu’nun “terör eyleminden mahkûm olanların siyasi partilere üye olamayacaklarına” dair hükmü gereği Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 9 Mart 2017 tarihinde düşürüldü.
Ayrıca Şanlıurfa'nın Suruç ilçesindeki bir programda sarf ettiği “Sırtımızı YPG'ye, YPJ'ye ve PYD'ye yaslıyoruz” sözleri gerekçe gösterilerek “Terör örgütü propagandası yapmak ve silahlı terör örgütüne üye olmak” suçlarından 5 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası talebiyle Şanlıurfa 5. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen bir davası daha vardır.
Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu
1949 yılında Adana’da doğdu. Lise eğitimini 1967 yılında Kozan’da tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. Yine aynı üniversitede Asistan olarak çalışma hayatına başladı. 1978’de Doktor, 1982’de Yardımcı Doçent, 1983 yılında ise Doçent oldu.
1989 yılında, “16. Yüzyılda Sosyal, Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlar’da Bazı Osmanlı Şehirleri” konulu tezi ile Profesör unvanına sahip oldu. Aynı yıllarda Türk Tarih Kurumu Asil üyesi seçildi. 1989’da Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanı, 1990’da ise Genel Müdür Yardımcılığına atandı. Marmara Üniversitesinde, 1992 yılında Rektör Yardımcısı ve Rektör Vekili gibi görevlerde bulundu. 1993 yılında Türk Tarih Kurumu Başkanlığına atandı. Gazi Üniversitesi Strateji Araştırma Merkezi Müdürlüğü görevinde bulundu.
Siyasete atıldıktan sonra 24. 25. ve 26. Dönem MHP Kayseri Milletvekili seçildi. Milletvekilliği döneminde Türkiye–Kırgızistan Parlamentolar arası Dostluk Grubu Saymanı ve Türkiye–İran Parlamentolar arası Dostluk Grubu Üyeliği yaptı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Akdeniz İçin Birlik Parlamenter Asamblesi Türk Grubu Üyeliği ve MHP Grup Başkanvekilliği yaptı.
2017’de MHP Merkez Disiplin Kurulu tarafından partiden ihraç edildi. 2018 yılında İyi Parti kurucularından oldu ve İyi Parti Genel Başkan Yardımcısı olarak siyaset hayatına devam ederken daha sonra İyi Parti’den istifa etti.
Halaçoğlu, 13 Haziran 2024 tarihinde “Kutlu Parti”yi kurdu. Halaçoğlu, partisinin sağ, sol ve merkez gibi kavramları kenara bıraktığını söyleyerek parlamenter sistemi savunduklarını belirtti.
Çok iyi derecede Osmanlıca ve Orta derecede Fransızca bilmektedir. Yayımlanmış birçok eseri bulunan Halaçoğlu, evli ve dört çocuk babasıdır.