Dolardaki yükselişe bağlı olarak giderlerdeki artış karşısında yerel gazetelerin sayfa sayısı ve çalışan sayısını düşürmesi, geçen bir buçuk yılda basın emekçilerini işsiz bırakmaktan başka bir işe yaramadı.
Yayın hayatına devam etmek isteyen gazeteciler, basın ilan gelirlerinin artırılmasını, kağıtta verginin kaldırılmasını ve uzun vadede yerli kağıt üretiminin yeniden başlamasını istiyor.
Kağıt fiyatlarındaki artış sonrası yerel gazetelerin talebi ile Basın İlan Kurumunun resmi ilan almak için gerekli zorunlulukları hafifletilmişti. Adana’da yayın yapan 13 gazeteden 12’si bir buçuk yıl önce sayfa sayısını 12’den 8’e, çalışan sayısını da 7’den 6’ya düşürdü. Ancak gazeteciye daha çok işsizlik olarak yansıyan bu uygulamalar çare olmadı.
"İKİNCİ KURTULUŞ SAVAŞINI VERİYORUZ"
Yerel gazetelerin içerisinde bulunduğu dar boğazın somut örneklerinden birisi Adana’da 102 yıldır yayın hayatına devam eden Yeni Adana gazetesinin kapanmanın eşiğine gelmesi. Gazetenin internet sayfası gazeteyi yaşatmak için okurlardan dayanışma ve destek talep eden bir mesajla açılıyor.
Gazetenin Yazı İşleri Müdürü Cihat Ovalı emekli olmasına rağmen gazeteyi yaşatabilmek için bu görevi üstlendiklerini anlatıyor.
Gazetenin 1918’de Kurtuluş Savaşı yıllarında kurulduğunu hatırlatan Ovalı, Fransa işgalinde Pozantı’da tren vagonlarında gizlice basılıp halka ulaştırılan gazetenin yaşadığı ekonomik sorunlara karşı verdiği varlık-yokluk mücadelesini “İkinci kurtuluş savaşı” benzetmesi ile anlatıyor.
"SEKA GAZETELERİ SÜBVANSE EDİYORDU"
102 yıllık gazeteyi kapanmanın eşiğine getiren koşulları anlatan Ovalı, aylık matbaa giderlerinin 17-18 bin lirayı bulduğunu belirterek şunları söyledi: “SEKA fabrikalarının kapanması, kağıt fiyatlarının bugün yüksek olmasında çok büyük bir etken. Yerli kağıt hem ucuza mal oluyordu, hem de zamanında SEKA gazetelere sübvansiyon yapardı. Farazi söylüyorum, dışarıda kağıdın tabakası 2 bin lira iken SEKA’dan Basın İlan Kurumunun listelerine tabii gazeteler 1300-1500 liraya kağıt buluyorlardı. Tirajına göre SEKA kağıt tahsis ederdi. Şu anda kağıt dışarıdan geliyor. Sadece bununla kalmadı. Mürekkep, kalıp fiyatları da katlandı.”
"ÇARK DÖNMÜYOR"
Geçen sene Basın İlan Kurumunun mevzuatta yaptığı değişikliklerden de bahseden Ovalı, “Her ne kadar resmi ilan tarifesi yükselmiş olsa da resmi ilan potansiyelinin artmamış olması nedeniyle yapılan müdahaleler çok büyük bir etki yaratmadı. Aksine Basın İlan Kurumu tarafından gazetelerin vergi borçlarının, vergi dairesine yatırılmasını öngören bir kanun çıktı. 2019’un temmuz ayından itibaren Basın İlan Kurumundan hiç para almadan bu gazeteyi devam ettirmeye çalışıyoruz. Bu senenin şartlarına göre aylık ortalama 30-35 bin lira resmi ilan gelirimiz olması lazımdı ama bunun tamamı vergi dairesine yatıyor. Bir çalışana haciz veya temlik geldiği zaman maaşının dörtte birine gelir. 4’te üçünü bize ödese en azından çarkın dönmesine yardımcı olur. Çark dönmüyor. Borcumuz borç. Ama belli bir sınır içerisine olursa ödeyebiliriz” dedi.
"OFİSİN MASRAFINI UFAK TEFEK İLANLARLA KARŞILIYORUZ"
Yerel gazete satışları ve gazete aboneliği düşük olduğu için Adana’da yerel gazetelerin gelirleri, Basın İlan Kurumu ve yerel yönetimlerden gelecek resmi ilanlara bağlı. Gazeteler giderlerin yüksekliği gerekçesi ile yeterli sayıda gazeteci çalıştırmıyor. Bu nedenle de yerel gazeteler, yöneticilerin reklam çalışmasından öteye gidemeyen haberlerle dolu. Bu haberlerin okunmaması da satışları düşüren bir kısır döngü.
Elektrik, su, internet ve öğlen personele çıkan yemeklerin paralarını, verilen ufak tefek ilanlardan sağladıklarını dile getiren Ovalı, “Ekonomik krizin bir etkisi olarak abone sayısı düştü. Ajanslara olan borçlar nedeniyle aboneliğimiz durduruldu. Elektronik posta yolu ile gelen basın bültenleri ve kendi çabamızla gazeteyi çıkarıyoruz” yorumunda bulundu.
"SORUNUN ÇÖZÜMÜ GAZETECİLİK YAPMAK"
TGS Adana Şube Başkanı Salim Büyükkaya da bu soruna dikkat çekiyor. Yaşamaya çalışan gazetelerin gazeteci çalıştırması gerektiğini ifade eden Büyükkaya, “Gazetelerin gelirleri resmi ilan gelirleri, kurumlardan aldıkları ilanlar. Dolayısıyla gazeteler buralara dönük yayınlar yapmaya başlayınca vatandaş gazetede kendi sorununu görmüyor. Gazeteden uzaklaşıyor, gazeteden uzaklaştıkça gazeteler ilanlara bağlı kalıyor. Bu bir kısır döngü. Sorunun çözümü gazetecilik yapmak. Ama acil sorunların çözümü için biz TGS olarak kağıtta vergilerin azaltılması ya da sıfırlanması talebinde bulunmuştuk. Hükümet bu konuda bir adım atmadı. Attığı adımlar çözüm olmadı. Gazetelerin yayın hayatına devam edebilmesi için basın ilan gelirleri arttırılmalı ve kağıtta vergi kaldırılmalı” şeklinde konuştu.
"BASIN EMEKÇİSİ ASGARİ ÜCRETİN ALTINDA ÇALIŞIYOR"
Egemen gazetesinde çalışan basın emekçisi ve aynı zamanda TGS Adana Şube Sekreteri Murat Yıldız, yerel basının içerisinde bulunduğu durumun basın emekçilerine işsizlik ve düşük ücretler olarak yansıdığını söylüyor. Adana’da çok sayıda gazetecinin asgari ücretin altında bir ücretle çalıştırıldığını dile getiren Yıldız, durumun vahametini şu sözlerle anlattı: “Asgari ücretin yarısına çalışan basın emekçilerimiz var. İçlerinde genç olan da emekli olan da var. Çünkü iş yok, emekli geçinemiyor.
Bunu kabul etmek zorunda kalıyorlar çünkü basın emekçilerinin çalışacağı bir alan kalmadı. Adana’da günlük gazeteler 6 gazeteci çalıştırmak zorunda. Çoğunda bir ya da ikisi aktif görevli. Kalanlarını tanımıyoruz. Çukurova Üniversitesinde İletişim Fakültesi var. Son 10 yılda buradan mezun olanların sadece 3-4 tanesi gazetecilik yapıyor. Bir gazeteye yönlendirdiğim iletişim öğrencisine bir aylık ücretsiz deneme süresinden sonra 800 lira maaş teklif ettiler.
Gençler iş için geliyorlar, iş yok. 26 tane radyo var. Radyolara gidin dedik. ‘Siyasetçi ya da paralı konuk getirin, sponsorluk ücreti alın. Ücretinizi oradan çıkarın” demişler. Durum bu kadar içler acısı. Adana işsizlikte Türkiye ortalamasının çok üzerinde olan bir kent. Bu gazetecilere de yansıyor. Türkiye’nin en yoksul ili, Adana’daki gazeteciler de Türkiye’nin en yoksul gazetecileri.”
"10 GAZETE AYNI MANŞETLE ÇIKIYOR"
Ekonomik kriz nedeniyle reklam, ilan akışının durduğunu ifade eden Yıldız, “Özel günler dışında hiçbir gazete reklam alamıyor. Gazetelerin şu an tek umudu belediyeler. Belediyeler de iflasta. 20 yıl önce Adana’da 5-6 tane gazete vardı. Sonra herkes ikinci bir gazete çıkardı. Fason, satılmayan gazeteler. Böylece gazete sayısı 18’e çıktı. Bu da basında kaliteyi düşürdü. 13 gazeteyi yan yana koyun 10 tanesi aynı manşetle çıkıyor. Tek bir ajansa abone” diye konuştu.