“II. Dünya Savaşı devam ederken, İngiltere’nin küçük bir köyünde papaz Lıonel ve eşi Penelope’nin evinde geçen neredeyse her şeyin birbirine karıştığı tuhaf bir hikâye… Olaylar, meraklı ve idealist komşuları Skıllon’un Lıonel ve eşi Penelope’yi ziyarete gelişiyle başlar ve yaşananlar içinden çıkılmaz bir komediye dönüşür…”

İki perdelik komedi Papaz Kaçtı’nın genel tanıtım metni bu kadar.

Ben Adana Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın Ekim 2024’de başlayan yeni sezon oyununu 13 Kasım akşamı izleyebildim.

Oyuncular, ışıklandırma, dekor ve müziğe diyecek hiçbir sözüm yok. Hevesli bir tiyatro izleyicisi olarak girdiğim salondan ‘oyun performansı’ açısından mutlu ve mesut ayrıldım. Sözün başında Adana Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın başarılı oyuncularını ayrı ayrı tebrik ederim. Temposu hiç düşmeyen oyunda yüksek performanslarını ilk anın heyecanıyla sonuna kadar sürdürdüler.

Ama ve fakat, Gezi Parkı eylemlerinin literatürümüze kattığı jargonla ifade etmek gerekirse ‘kahrolması gereken bağzı(!) şeyler var yine.

Kahrolsun(!) demeye kıyamadığım için ‘ağzına biber sürülecek’ diye hafifleteyim ilk sorumluyu: Şehir Tiyatroları Yönetimi. İngiliz yazar Philip King’in sıkça cinsel göndermeler taşıyan oyun benim incelediğim tüm versiyonlarında 13+ yaş sınırıyla sergilenmiş. Bu durum oyun tanıtımlarında açıkça belirtilmiş.

Gel gör ki Adana Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın oyuna dair tanıtımlarında 13+ uyarısı nedense konulmamış. İzleyiciler bu hayati bilgiyle tiyatroya geldiklerinde gişeden ‘ücretsiz’ temin ettikleri biletleri salon kapısında gösterip içeriye girmek için ilk hamleyi yaptıklarında öğrenebiliyor. 13 Kasım akşamı 20’deki gösteriye girerken oyunun bu yaş sınırlamasını bilmeyen çok sayıda izleyici çocuklarını kapıda bırakamayacakları için geri dönmek zorunda kaldı.

Bu nokta teknik bir eksikliktir. Tanıtım, afiş ve biletlerde sonraki zamanda bu yaş uyarısı eklenmelidir.

Gel gör ki ‘memleketimizin kendine has şartları’ bu meselede de yaşandı.

Ben gösterinin başlamasına henüz bir saat varken gişeye gidip hangi koltuğa oturacağımı bilmek adına ‘ücretsiz biletimi’ aldım; N–15. Adana’nın akşam hallerine epeydir tanık olmadığım için şehir merkezinde bir miktar yürüyüp oyunun başlamasına makul bir süre kala tiyatro salonuna geldim.

İçeriye girmek için hamle ettiğimde ‘oyunun yaş sınırlamasını kapıda öğrenen’ ailelerle karşılaştım. Tiyatro salonunun kapısındaki görevlinin nezaketine ayrıca teşekkür ederim. Doğal olarak konuyu bilmeksizin yanında çocuğuyla tiyatroya gelen onlarca aileye bu durumu tek tek ve aynı kibar tonlamayla izah edip ‘başka bir oyunda buluşmak üzere’ uğurladı.

İçeriye girip koltuğuma yerleştiğimde biraz önce kapıdan uğurlanan onlarca çocuklu aileye rağmen koltuklarına çoktan yerleşmiş ve yaşları 13+ olmayan en az beş çocuk sağımda solumda oyunun başlamasını bekliyordu. ‘Belki gözden kaçmıştır ve az sonra müdahale ederler’ diye düşündüm ama öyle olmadı.

Oyun başladı ve dediğim gibi sahnede sıkça gerek sözlü gerek fiziki hareketlerle cinsel göndermeler yapılan oyun kahkaha ve alkışlar eşliğinde devam etti. Fakat salonda mütemadiyen oyuna ait olmayan haşır huşur sesler yükselmeye başladı. Bir iki derken bu seslerin kaynağını merak edip gözlerimi ve kulaklarımı sahneden etrafıma yönelttim.

İşte burada Gezi Eylemlerinden dilimize geçen ‘kahrolsun bağzı(!) şeyler diyeceğim duruma şahit oldum. Zaten salonda bulunmamaları gereken 13+ altı çocuklar ellerinde cips poşetleriyle doğaldır ki pek anlamadıkları oyunu izlemek yerine kucaklarındaki abur cuburu atıştırıyorlardı.

Hadi çocuklar çocukluk yapıyor diyelim. Onlara refakat eden anne babaların bir tiyatro oyununa ‘atıştırmalık’ hele de cips vs gibi tüketirken fena sesler çıkaran yiyecek alınmaması gerektiğini bilmeleri gerekmez mi?

PAPAZ KAÇTI OYUNUNUN TARİHÇESİ

Orijinal adı ‘See How They Run’ (Türkçesi; Nasıl koştuklarına bakın) olan ancak dilimize ‘Papaz Kaçtı’ adıyla çevrilen oyun Philip King'in üç perdelik bir İngiliz komedisi. Oyunun orijinal adı, ‘Three Blind Mice’ adlı İngiliz çocuk tekerlemesindeki bir dizeden alıntı.

Oyun batılı eleştirmenlerce, gergin komik durumları, yanlış kimlikler, kapılar ve papazlar üzerine metnindeki baştan savma mizahı nedeniyle bir ‘fars’ kabul edilir.

(ARA NOT: Fars, izleyiciyi aşırı abartılı, aşırı gülünç, saçma ve olasılık dışı durumlar aracılığıyla eğlendirmeyi amaçlayan bir komedi türüdür. Fars ayrıca fiziksel mizahın yoğun kullanımı; kasıtlı saçmalık veya saçmalık kullanımı; gerçek yaşam durumları, insanları, olayları ve etkileşimleri hiciv, parodi ve alay konusu yapma; olası olmayan ve komik yanlış iletişim örnekleri; gülünç, olasılık dışı ve abartılı karakterler ve genel olarak stilize edilmiş performanslarla karakterize edilir. Yani bu Fars’ın İran’la bir ilgisi yok. Aman karıştırmayalım. Durup dururken siyasi bir krize neden olmayayım.)

Oyun, ‘See How They Run’ adıyla 1955 ve 2022’de iki kez sinemaya uyarlandı. Ve sinema filmlerinin afişlerinde izleyici için yaş sınırı uygulaması 13+ olarak gösterildi.

Philip King, ilk perdeyi 1942'de ‘Moon Madness’ (Ay Çılgınlığı) başlığı altında yazdı üçüncü ve son perde 1943'te tamamlandı. Oyunu ilk olarak Henry Kendall 1944’te, askerler için bir eğlence olarak, İngiliz turnesinden önce Peterborough Rep'te sahnelendi. Kendall'ın yeni oyuncu kadrosu ve kurgusuyla yeniden sahnelemesiyle bu prodüksiyon, yapımcı Jack de Leon tarafından Kew Köprüsü yakınlarındaki Q Tiyatrosu'nda 21 Aralık 1944'te Noel eğlencesi olarak sunuldu. Oyuncu kadrosunda bir değişiklikle Komedi Tiyatrosu'na transfer edildi ve 4 Ocak 1945'te büyük beğeni toplayarak gösterime girdi. Oyun Komedi Tiyatrosu’nda 18 ay boyunca sahnelendi ve 589 performans sergiledi.

Oyun, orijinalinde 1943 yılında (veya yeniden yazımında II. Dünya Savaşı'nın bitiminden kısa bir süre sonra) kurgusal Merton-cum-Middlewick köyündeki papaz evinin oturma odasında geçmektedir. Köyün adı Oxfordshire'daki Merton ve Middlewick gibi çeşitli gerçek köy adlarının birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Yani gerçekte hikâyede adı geçen Merton-cum-Middlewick diye bir köy yoktur.