Adana’nın sinema dünyasına katkıları fazlasıyla malumdur. Oyuncusundan yönetmenine, film müzik bestecisinden, film platosu olarak kullanılan tarihi ve doğal mekânlarına kadar sektöre her yönüyle katkı vermiş bir şehirdir Adana. ‘Adana’da çekilen sinema filmleri’ başlığı altında bir arşiv taraması yaparken ‘eğlenceli ve fantastik bir film’ çıktı karşıma.

Türk Sinema Tarihi’nde Adana ile Fantastik Türk Film sektörünün birlikte anıldığı bir filmi ve o filmin odağında Adana’yı inceleyeceğiz. Feridun Karakaya’nın ‘Cilalı İbo’ serisinin en bilinenlerinden ‘Cilalı İbo ve Kırk Haramiler’in Adana’da çekildiğini biliyor muydunuz? Peki, Adana dekorunda çekilen ‘hayali ülkenin adı neydi? Hepsi ve daha fazlası için buyurun okuyun.

Ben, ‘Türk Sinema Tarihi’nden Adana’yı çıkarın geriye ne kalır ki?’ diye sormuyorum. Türk Sineması bahis mevzu olduğunda böyle bir sorunun gereksizliği apaçık ortadadır zaten. Hâl böyleyken ‘el çabukluğu marifet’ Adana’yı denklemden çıkarıvermek isteyenlere inat tarihin tozlu sayfalarından pek bilinmeyen bir haber adeta, ‘beni de yaz!’ diye bağırdı bilgisayarımın klasörleri arasından. O halde Fantastik Türk Filmleri antolojisinde önemli bir yer işgal eden ‘Cilalı İbo’ film serisinin Adana ile irtibatını mercek altına alalım bu kez.

21 Ocak 1964 tarihli Çukurova Gazetesi’nin birinci sayfasındaki başlık dikkat çekici; “Cilalı İbo film çevirmek üzere dün şehrimize geldi” Haberin mahrecinde/kaynağında ‘Çukurova İstihbaratı’ imzası var. Demek ki bu haber gazetenin özel haberidir. Devam edelim.

SANATKÂRLARI DUYAN ADANALI OTELE AKIN ETTİ!

“Türk filmciliğinin sevilen sanatkârı Feridun Karakaya ile beyaz perdenin kötü adamı Ahmet Tarık Tekçe ve 33 arkadaşı ‘Cilalı İbo Kırk Haramiler Arasında’ adlı filmi çevirmek üzere dün şehrimize gelmişlerdir. Sanatkârların İpek Palas’ta kaldığını duyan yüzlerce Adanalı birden bire otelin önünü doldurdu ve ‘Cilalı İbo’yu isteriz, Tekçe’yi isteriz…’ diye tezahürata başladı. Sesleri 18 numaralı odadan dinleyen beyaz perdenin kötü adamı Tekçe yanındaki muhabirimize gülerek, ‘Beni umacı sanıyor bu halk. Hâlbuki hiç te öyle değilim. Kalender babayani adamım. İyi bir adamım ben. Hem de Müslüman adamım. Baksana 35 kişilik grubun içinde benden başka oruç tutan yok.’

Bu sırada meşhur kahkahalarından birini atıyordu ki, şehirlerarası telefon çaldı, ahizeyi eline alan aktör yüksek perdeden, ‘Guvakin, guvakin…’ diye bağırmaya başladı. Hem konuşuyor, hem de bıyıklarını sıvazlayıp duruyordu. Telefon konuşması boyunca tam beş türlü ses çıkarttı, sonra muhabirimize dönerek ‘Ne güzel idare ediyorum görüyorsunuz ya’ dedi. ‘memleketi de vermiyorlar ki idare edeyim’…”

Ocak ayında çekimleri bu gazete haberiyle duyurulan film aynı yıl gösterime girdi. Cilalı İbo serisi Feridun Karakaya’nın 50 filmlik sinematografisinde 16 filmlik bir yer işgal ediyor. Karakaya’nın oyunculuk kariyerinin en önemli karakteri olan Cilalı İbo filmlerinin Adana ile bağlantısı bir bölümünün bu şehirde çekilmesinden ibaret değil.

YÖNETMEN MEHMET DİNLER’DE ADANALI

Fantastik Türk Filmleri antolojisinin ilk maddesi de kuşkusuz Adana ile başlamalıdır. Yeşilçam filmlerinin Türkiye’nin tek eğlencesi olduğu uzun yıllar boyunca Adana mahreçli/kaynaklı sinema filmleri kadar Adanalı sinemacılarında egemenliği vardır piyasalarda. Yönetmen Mehmet Dinler’de bu dönemin önemli isimlerinin başında gelir.

Adana’da çekildiğinden kaynaklı incelediğimiz ‘Cilalı İbo ve Kırk Haramiler’ filminin yönetmen koltuğunda oturan isimde Adanalıdır. Mehmet Dinler’in yönetmenlik portfolyosunda ‘Cilalı İbo’ film serisinin özel bir yeri vardır. 16 filmlik serinin 6’sı Mehmet Dinler tarafından çekilmiştir.

Dinler’in ilk filmi 1961 yılında çektiği Cilalı İbo Zoraki Baba’dır. İlk filminden sonra Cilalı İbo serisi için 5 film daha çekmiştir. Bunlar Cilalı İbo Kadın Avcısı (1964), Cilalı İbo Ve Kırk Haramiler (1964), Cilalı İbo İstanbul Kaldırımlarında (1968), Cilalı İbo Teksas Fatihi (1971) ve Cilalı İbo Yetimler Meleği (1971) filmleridir. 48. Altın Portakal Film Festivalinde Yaşam Boyu Onur Ödülü verilen Adanalı yönetmen 16 Temmuz 2021 tarihinde 93 yaşında İstanbul'daki evinde hayatını kaybetmiştir. Allah rahmet eylesin. Devam edelim.

ADANA FİLMDE HAYALİ ‘SAĞIRİSTAN’ OLUVERDİ

Ali Baba ve Kırk Haramiler çok bilinen bir doğu masalıdır. Bu masaldan türetilen onlarca film çekilmiştir kuşkusuz. Hollywood bile bu masala abanırken Ali Baba and the Forty Thieves (1944), Ali Baba And The Seven Saracens (1964) Yeşilçam’ın eli armut toplamayacaktı elbette.

Yeşilçam’ın ‘Ali Baba ve Kırk Haramiler’ masalından yola çıkarak çektiği fantastik filmler elbette ki müstakil bir incelemeyi hak ediyor. Fakat gel gör ki bu çalışma odağında içinde ‘Adana’ geçen yahut Adana’da çekilen filmler olduğu için ilgi alanına girmiyor. Devam edelim.

ADANA NASIL SAĞIRİSTAN OLDU?

İstanbul sokaklarında çekildiği izlenimi verilen ilk sahnelerde görebildiğimiz dar açılı planların da Adana sokakları ve Ulucami ile çevresinde çekildiği anlaşılıyor. Boyacılar Kralı Cilalı İbo (Feridun Karakaya) kendisine gelen bir mektupla gerçekte Sağıristan İmparatorluğu’nun veliahdı olduğunu ve mevcut kral öldüğü için en kısa sürede ülkeye gelip tahta geçmesi gerektiğini öğrenir. Ee fantastik bir filmde o kadarcık uçukluk olur.

Bir sonraki planda mektubu Cilalı İbo’ya gönderen aksakallı piri fani tahtı ele geçiren kötü adamlar tarafından yakalanıp zindana atılır. Ancak tahtın gerçek sahibine mektubu gönderdiği kötü adamlar tarafından öğrenilmiştir. İşte bu aşamadan sonra Cilalı İbo’nun hayali Sağıristan İmparatorluğu’na gitme mücadelesini izleriz. Cilalı İbo’ya bu yolculuğunda en büyük yardımı konuşan bir devenin (yok deve! demeyin fantastik filmde olur böyle şeyler) yaptığını da söyleyeyim de tam olsun bari.

Tahtına geçmek için güç bela geldiği Sağıristan’ın esir pazarında şişman çirkin ama zengin bir kadına ‘seks kölesi’ olarak satılması ve devam eden sahneler gülmece filmlerinin bilindik trükleriyle (sinema veya tiyatroda teknik ustalıkla yapılan gösteri) süslenmiş. 

1 saat 39 dakikalık filmin yaklaşık yarım saatlik iki bloğu Adana Ulu Cami’nin çok eskiden mezarlıkken, sonradan yeşil alana dönüştürülen parkta çekilmiş. Devasa palmiye ağaçları ve arka fonda Ramazanoğlu Ailesi mensuplarının mezarlarının bulunduğu türbe binası filme gerçekten de bir doğu havası katıyor.

FERİDUN KARAKAYA KİMDİR?

15 Mayıs 1928 tarihinde İstanbul'da doğdu. 10 yaşındayken avukat babası vefat etti. Kabataş Erkek Lisesi'ne girdi ancak mezun olamadı. Necdet Mahfi Ayral'ın yönlendirmesiyle tiyatroya başladı. Muhsin Ertuğrul'un tiyatrosunda çalışmaya başladı. 1959 yılında Merih Hanımla evlendi. 1961'de Şehir Tiyatroları'na geçti. İlk kez Lütfi Ömer Akad'ın teklifiyle kamera karşısına geçti.

1960 ve 1970'li yıllarda pek çok filmde canlandırdığı "Cilalı İbo" karakteri ile hafızalara kazındı. Cilalı İbo karakteri yerli medyada Danny Kaye ve Fernandel gibi isimlerle kıyaslandı. Karakaya verdiği röportajda bu karakteri Zeki Müren ve Osman F. Seden'in sayesinde yarattığını açıklamıştır. Kariyeri boyunca 50 sinema filminde ve 2 dizi filmde oynadı.

Molière'in oyunlarında oynadığı rollerle Türkiye'de Fransız kültürünün tanınmasına sağladığı katkılar dolayısıyla Fransa tarafından Legion D'Honneur Nişanı ile ödüllendirildi. Sahnede oldukça dinamik, canlı performansıyla ve kendine özgü sempatik konuşma tarzıyla hatırlanmaktadır. Yeşilçam seks filmleri furyasına katılmadı ve sinemadan uzaklaştı.

1995 yılında Şehir Tiyatrolarından yaş haddinden emekli oldu. 2001 yılında kalp krizi geçirdi 2 ay yoğun bakımda kaldı. 24 Nisan 2004 tarihinde 75 yaşında geçirdiği 2. kalp krizi nedeniyle vefat etti. Cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı'nda defnedildi.