Cumhuriyet’in ilanından iki yıl sonra Adana’da Gilodo Nebati Yağ Fabrikası’nı kuran sanayici Rafael Gilodo ve kardeşi Salomon Gilodo’nun, İngiliz istihbarat servisinin hizmetinde oldukları iddia edildi.

Araştırmacı Yazar Dr. Servet Avşar tarafından gün yüzüne çıkartılan Emniyet Genel Müdürlüğü arşivindeki 11312-11336 numaralı dosyalardan yer alan belge ve takip raporlarına göre, Rafael Gilodo’nun mütareke döneminden itibaren önce İstanbul, ardından Adana’da, Türkiye aleyhine İngiliz istihbaratına çalıştığına dair iddialar yer aldı.

Belgelerde Rusya’daki Bolşevik ihtilalinin ardından İstanbul’a yerleşen sanayici Rafael Gilodo’nun Adana’da İngiliz istihbaratına yardım ve yataklık yaptığı kaydedildi.

1924 yılında Adana’da mecburi ikamete gönderilen Gilodo kardeşler bir süre kentte pamuk ticareti ile uğraştıktan sonra 1925 yılında Gilodo Nebati Yağ Fabrikası’nı kurdu. Türk vatandaşlığına geçen Gilodo kardeşler, İngiltere’den getirdikleri makinelerle soyadlarını taşıyan fabrikada 10 yıl boyunca faaliyet gösterirken, sanayi kuruluşuna sürekli kuşkulu yabancıların girip çıktığı anlaşılınca yerel halkta şüpheler oluştu. 1934 yılında Başbakan İsmet İnönü’ye, Adana’da esnaflık yapan ve Kıbrıslı Ahmet Rasim imzası ile gönderilen bir ihbar mektubu sonrası Gilodo kardeşler ile fabrika yöneticileri, dönemin Türk istihbarat birimi MAH ve Emniyet birimleri tarafından sıkı tabibe alındı.

Yapılan araştırmaların ardından fabrikanın kağıt üzerinde Gilodo kardeşlere ait olduğu kaydedildi. Araştırmacı yazar Dr.Servet Avşar’ın ortaya çıkardığı emniyet raporlarında söz konusu fabrikanın “İngiliz sermayesi ile kurulduğu, tamamen İngiliz emel ve çıkarları doğrultusunda faaliyet yürüten bir bozgun yuvası olduğu” öne sürüldü.

Fabrikanın, “İngiliz istihbaratının Adana’daki gizli şebekesi olarak faaliyet gösterdiği, Adana’da pamukçuluğu öldürmeyi hedeflediği, Filistin’e gidecek Alman Yahudilere yardım merkezi olduğu” iddiaları da arşivlerde yer aldı.

Yerli pamuk hedef

Gilodo’nun geçmişi ve sakladığı sırlar hakkında ilk araştırmanın, dönemin Türk istihbarat birimi Millî Emniyet Hizmeti Riyaseti (MAH) tarafından 24 Ekim 1933 günü gerçekleştirildiği, arşiv belegelerinde yer alırken, Seyhan Valiliği’nden 7 Kasım 1933 günü Emniyet Siyasi Şube ve İçişleri Bakanlığı’na gönderilen yazıda şu ifadeler yer alıyor: “Adana’ya ayçiçeği ekimi, Gilodo tarafından sokulmuştur. Bunun gerekçesi pamuğun iyi para kazandırmaması ve uzun bir süre pamuksuzluktan fabrikasını atıl kapasiteden kurtarmak için hammadde sağlaması gösterilmişse de gerçekte bunun Adana pamukçuluğunu öldürmek için İngilizlerin kurguladığı ekonomik bir politika olduğundan hiçbir şekilde kuşku duyulmamalıdır.”

Bakanlıktan valiliğe uyarı

İçişleri Bakanlığı tarafından 5 Ekim 1933 günü Seyhan Valiliği’ne gönderilen yazıda, Gilodo Fabrikası çalışanlarının casusluklarını ispat edebilecek tüm hâl ve hareketlerinin izlenmesi emredilirken, “İlinizde bulunan Gilodo Fabrikası’nın; İngiliz sermayesiyle kurulmuş, İngilizlerin denetim ve kontrolünde bir işletme olduğu, şu anda da müdürlük görevini yürütmekte olan Gilodo’nun mütareke yıllarında İngilizlerle birlikte çalışmış bir İngiliz ajanı olduğu anlaşılmıştır” ifadeleri kullanılıyor.