19 Mayıs 1989’da kuruluş günlerine tanık olduğum Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD) Adana Şubesi’nin Cumhuriyetin 96. yılı buluşması nedeniyle önceki gün bu kentimizdeydim.

Şakir Paşa Havaalanı’ndan Adana milletvekili Ayhan Barut’un her zamanki nezaketi, ev sahipliği ile şehre geldik. İlk meydanda Atatürk’ün şu sözü bizi karşıladı:
“Benim en büyük eserim Cumhuriyettir.”

Büyükşehir Belediye Başkanı Zeydan Karalar, Adana’yı bu pankartlarla donatmış. Karalar’ı makamında ziyaret ettik, Adana’yı her yönüyle Cumhuriyet şehri yapmaya kararlı. Adana, Atatürk’ün 31 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi sonrasında geldiği, mütarekenin uygulanmaması için çaba harcayıp, Kurtuluş Savaşı kararlılığını dışa vurmaya başladığı şehir. Bir de 24 Mayıs 1938’de son Anadolu ziyaretini yaptığı Hatay’ı, vatan topraklarına katmak için hastalığına aldırmadan iki gün askeri birlik denetlediği şehir.
Kurtuluş Savaşı’nın “ilk”leri söz konusu olunca Adanalılar bir adım öne çıkar...

***

Adana’nın en büyük ilçesi Seyhan’ın Belediye Başkanı Akif Kemal Akay’la 1996 yılında ADD Adana şube başkanıyken tanışmıştık. Ziyarette o günleri de andık. Caner Cindoruk, tiyatroya Seyhan Belediyesi’nin topluluğunda başlamış. Ziyaretimizde Caner’in yanı sıra Seyhan’da tiyatronun emektarı Rıza Akın ve Tamer Gözüdeli de vardı. Yerel yönetimler deyince sanatı da konuşmak ne güzel. Akay, 4 üniversite bitirmiş, ADD Genel Merkezi’nde Prof. Ahmet Taner Kışlalı ile de çalışmış enerji dolu bir mücadele insanı.
Seyhan Belediyesi İlhan Selçuk ve Turhan Selçuk’un lise yıllarının geçtiği binayı müze haline getiriyor. Selçuk Kardeşler Müzesi, Adana’nın kültür zenginliğinin bir parçası olacak.
Çukurova Belediye Başkanı Soner Çetin’in cumaları “halk günü” var. Halkın zamanından çalmadan kahve içmek için uğradık. Soner Başkan, ikinci dönemde enerjiyle birikimi harmanlıyor. Belediyeye girerken Yılmaz Güney, Orhan Kemal, Turhan Selçuk gelenleri karşılıyor.
Adana’nın İmamoğlu ilçesi Türkiye’nin arı kovanı gereksiniminin yüzde 70’ini üretiyor. İmamoğlu’nun genç Belediye Başkanı Kasım Karaköse, ilçedeki meslek yüksek okuluna dışarıdan gelen kız öğrenciler için yurt yapmış. Şırnak, Hakkâri, Silopi, Gaziantep’ten gelmiş pırıl pırıl öğrenciler.
Ceyhan’da Kadir Aydar, en genç ilçe belediye başkanı. Gençlik enerjisi kadrosuna yansımış. İlk etkinliklerinden biri Ceyhanlıları kitapla buluşturmak olmuş.
Ziyaretlerde içimizde kalan tek burukluk Ceyhan’da Hasan Kaypak öğretmenle kucaklaşamamak oldu. Hasan Öğretmen tam bir Cumhuriyet çınarıdır.

***

ADD’nin Cumhuriyet gecesinde CHP İl Başkanı Mehmet Çelebi, belediye başkanları ve Adana’daki pek çok Cumhuriyetçi örgütün temsilcisi vardı. Şube Başkanı İsa Kayadan’ı 2005’te Eğitim-İş’in kuruluş günlerinden tanıyorum. ADD’nin genel birleştiriciliği Adana’da görülüyordu.
ADD Genel Başkan Yardımcısı Nasuh Mahruki’den sonra biz de “onur konuğu” olarak seslendik. ADD, Kurucu Genel Başkanı Prof. Muammer Aksoy, kuruluştan 8 ay sonra katledildi. Çünkü dernek çok “tehlikeli” bir şey yapmıştı, Atatürk’le düşünceyi birleştirmişti.
Cumhuriyet gecesinde kendi aralarında birleşip gelmiş 10 kadın muhtarla tanıştık. Adana’daki hak hukuk, Cumhuriyet mücadelesinde kadınların yeri ayrı. Halayda da... Gecenin sonundaki halaya katılımın yüzde 80’i kadınlardı.
Cumhuriyet gazetesinin okur örgütlenmesi CUMOK’un son temsilcisi de bir kadın. Ayşe Palo, İlhan Selçuk’un Adana gelişlerini unutamıyor. Ayşe Palo’nun mücadeleci kişiliğinden bir kesit:
1982 sonunda Orhan Gazi Palo, ona evlenme teklif eder. Ayşe Hanım’ın karar verme sorusu şudur; “Anayasa referandumda ne oy kullandın?” “Hayır” deyince, evliliğe “evet” der!
Gecede gençler de ayrı bir renkti. Sunuculuğu, genel organizasyonu üstlenen gençlerin heyecanını bir görseniz...
Bir gözü Seyhan öteki Ceyhan gibi memleket Cumhuriyet, Atatürk bakıyordu...