27 Ocak 1939 tarihinde Trabzon Milletvekili Hasan Saka ve arkadaşlarının seçimlerin yenilenmesi teklifini yapmaları ve kabul edilmesi üzerine 5. dönem sona ermiş, 6. dönem seçim süreci başlamıştır.

26 Mart 1939 tarihinde 6. dönemi oluşturan TBMM milletvekilleri için seçim yapılmıştır.

28 Şubat 1943 tarihine kadar faaliyet gösteren 6. Dönem TBMM'de, etkileri hala devam eden kararlar alınmış, önemli olaylara tanıklık edilmiştir.

DÖNEMİN SARSICI OLAYLARI

3 Nisan 1939 tarihinde Başbakan Refik Saydam, 8 Temmuz 1942'de kalp krizi geçirerek vefat etmiş, yerine Dış İşleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu hükümeti kurmuştur. 9 Şubat 1942 - 9 Mart 1943 tarihleri arasında Saraçoğlu Hükümeti görevde kalmıştır.

26 Aralık 1939 tarihinde Erzincan depremi olarak tarihe geçen deprem gerçekleşmiş, 32 bin 962 kişi yaşamını yitirmiştir. Yine bu dönemde Atatürk'ün naaşının Etnografya Müzesi'nden taşınması gündeme gelmiş, Anıtkabir'in yapımına bu dönemde başlanılmıştır. Bu dönemin trajik hikayelerinden bir tanesi de İskenderun'dan hareket edip İskenderiye'ye gidecek olan Refah Vapuru'nun kimlerce vurulduğu tespit edilmeksizin batırılması sonrasında 167 mürettebat şehit olmuştur.

2. DÜNYA SAVAŞI BAŞLIYOR

1 Eylül 1939 yılında Almanya'nın Polonya'ya saldırması üzerine 2. Dünya Savaşı başlamıştır. Türkiye'nin tarafsız kalma politikasını güttüğü savaş esnasında Türkiye durumdan ciddi biçimde etkilenmiş, 18 Ocak 1940 tarihinde 42 maddeden oluşan "Milli Koruma Kanunu" çıkarılmıştır. Ekmeğin karneye bağlandığı, temel gıda maddelerinin teminin zor şartlar altında sağlandığı döneme girilmiştir. Bu dönemin en önemli ve tartışmalı konularından birisi olan gayrimüslim vatandaşların, eziyetine dönüşen "Varlık Vergisi" çıkartılmıştır. 

KÖY ENSTİTÜLERİ KURULUYOR

Cumhuriyet tarihinin günümüze kadar devam eden tartışmalı konulardan birisi olan köy enstitülerinin kurulması 17 Nisan 1940 tarihinde yasalaşmıştır. Bizzat Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel tarafından takip edilen bu proje, 27 Ocak 1954 tarihli okulların birleştirilmesi hakkındaki kanun uyarınca, Demokrat Parti iktidarı tarafından işlevsizleştirilmiştir.

TBMM'DEKİ MERSİN MİLLETVEKİLİ OLAN ADANALI

Bu dönem milletvekili listesinde olan Adana siyasetinin etkin ismi Adanalı Turhan Cemal Beriker, mecliste İçel Milletvekili olarak yer almış, 7. Dönemde milletvekilliğini sürdürmüştür.

1937 tarihinde Atatürk'ün Adana'yı ziyareti sırasında Adana Belediye Başkanı olan Turhan Cemal Beriker, ziyaret esnasındaki aksaklıklar nedeniyle Atatürk'ün emriyle görevden alınmış daha sonra İsmet İnönü'nün küskün olan siyasetçileri yeniden siyasete kazandırma politikası neticesinde vekil yapılmıştır.

TURHAN CEMAL BERİKER KİMDİR?

1891 – 1959
Siyasetçi
1891 yılında Adana’da doğdu. Baba adı Cemalettin, anne adı Hacı Emiş’dir.

İlköğrenimini Adana’da tamamladı. İstanbul’da başladığı Hukuk Fakültesi’nden 3. sınıfta ayrıldı. İsmi TBMM kayıtlarında Turhan Beriker olarak da geçer.

Belçika’da Ticaret Hukuku okurken I. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla çok zor koşullar altında ülkesine döndü. Savaş yıllarında, Osmanlı ordusunun Süveyş Kanalı’ndan başlayan geri çekilme hareketi sonrasında irtibat yedek subayı görevindeyken Kudüs, Tripoli, Şam ve Halep yolu üzerinden Adana’ya döndü. Sonrasında ticaretle uğraşmaya başladı.

1926 yılında Adana Belediye Başkanlığı görevine geldi. 12 yıl süren belediye başkanlığı görevi boyunca, Adana valileri ile sorun yaşadı. Dönemin valisi Müştak Lütfi Gürsan tarafından Ankara’ya şikâyet edildi. Bu durum TBMM gündeminde tartışmalara neden oldu. 4 Aralık 1930 tarihli oturumda, dönemin etkin isimlerinden Cumhuriyet Serbest Fırkası (CSF) Genel Başkanı Gümüşhane Milletvekili Ali Fethi Bey, Turhan Cemal Beriker hakkındaki iddiaları meclis gündemine getirdi. Dönemin başbakanı İsmet İnönü, Fethi Bey’e verdiği cevapta, “Şu nokta çok önemlidir; Kanun koyucu, yolsuzluktan ve rüşvetten zanlı olanları gayet hızlıca mahkeme etmeyi düşünürken, namus sahiplerinin de şunun bunun kindarlıklarına kurban edilmesine de asla izin vermez. Geçimsizliği, öteden beri bakanlıkça bilinen Müştak Lütfi Bey’in kindarlık duygularına kurban olacak diye bir takım namuslu adamları İçişleri Bakanlığı nasıl süründürsün? Yolsuzluktan zanlı olunan bir an önce cezalandırılması ne kadar gerekliyse; namuslu insanları da kurtarmak o kadar gereklidir.” Sözleriyle Beriker’e sahip çıkıp, görevden alınmasını engelledi. 

Ali Münif Yeğenağa’dan devraldığı bu görevi 1938 yılına kadar sürdürdü. Başkanlığı 1938 yılında Kasım Ener’e devretmek zorunda kaldı.
1935 yılında Atatürk Parkı'ndaki Atatürk Anıtını, heykeltıraş Ali Hadi Bara’nın yapması için öncü oldu.

29 Ağustos 1927 tarihinde Mersin, Tarsus, Seyhan ve Ceyhan Belediyeleri ile Mersin Ticaret Odası ve Mersin Özel İdaresi’nin bir araya gelerek kurduğu Mersin Limanı’nın işleticisi olan Mersin Liman Şirketi’nin kuruluşuna öncülük edip, Adana Belediyesi’ni yüzde 20 ortak etti.

Adana’da ilk defa yapılan Kanara (Mezbahane), Asri Mezarlığın büyütülmesi, Adana’nın ağaçlandırılması, müzayede salonu açılması, umumi pazar tesisi, 5 Ocak Stadyumu’nun yapılmasına öncülük etti. Adana’nın en önemli parkları arasında yer alan Atatürk Parkı’nın yapılmasını sağladı. 

19 Kasım 1937 tarihinde Atatürk’ün Adana’yı 8. ziyareti sırasında dönemin valisi Tevfik Hadi Baysal’ın kasıtlı olarak Atatürk’ün içinde bulunduğu aracı, çamurlu yollarda seyrettirmesi üzerine, aracın çamura saplanması Beriker’in Atatürk’ün gözünden düşmesine neden oldu. Nihayetinde 1938 yılı başlarında Beriker, Adana Belediye Başkanlığı görevinden bakanlık kararıyla alındı. Atatürk’ün ölümü sonrasında, İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı esnasında yürüttüğü “Küskün olanların yeniden kazandırılması” politikası neticesinde, TBMM’de 6. ve 7. Dönem CHP İçel Milletvekilliği yaptı. 

Harp, Gümüş Liyakat ve Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyalarına sahibi olan Beriker’in ismi, Adana’nın en uzun bulvarları arasında yer alan bir bulvara ve bir ilkokula verildi. 

Evli ve Korkut, Akşit, Ayzin Becer adlarında 3 çocuk babası olan Beriker, 17 Mart 1959 tarihinde hayatını kaybetti.

6. DÖNEM SEYHAN (ADANA) MİLLETVEKİLLERİ

Bu dönem seçilen 2 milletvekili vefat etmiş, onların yerine seçim yapılarak yeni vekillerin Ankara'ya gönderilmesi sağlanmıştır. 

26 Mart 1939 tarihinde yapılan seçimde;

• Ali Münif Yeğenağa
• Damar Arıkoğlu
• Mustafa Hilmi Uran
• İbrahim Mete
• İsmail Safa Özler
• Naci Eldeniz
• İbrahim Tevfik Tarman
• Sinan Tekelioğlu
• Şemsa İşçen milletvekili seçilmişlerdir.

28 Nisan 1940'da İsmail Safa Özler'in vefatı üzerine Selahattin Çam, 14 Şubat 1942 tarihinde ise İbrahim Mete'nin vefatı üzerine Ahmet Kutsi Tecer Seyhan Milletvekili olarak TBMM'de yerlerini almıştır.

Ahmet Kutsi Tecer

Aslen Erzincan Kemaliyelidir. Babası Duyun-i Umumiye müdürüdür. Bu nedenle 1901 tarihinde Kudüs'te doğmuştur. İlk, orta ve lise tahsilini Kırklareli'nde yapmış, devamında İstanbul Kadıköy Sultanisi'ne devam etmiş, Halkalı Ziraat Mektebi alisine kaydolmuştur. 1925 yılında Fransa'ya eğitime gönderilmiş, Sorbon Üniversitesi'nde Tabi İlimler ve Felsefe Eğitimi almıştır. 1929 yılında Yüksek Muallim Mektebi'ni ve Darülfinun Felsefe Şubesi'ni bitirmiştir. Yükseköğretim Genel Müdürlüğü Talim ve Terbiye Heyeti Azası olarak görev yapmıştır. 7. Dönem Urfa Milletvekili olarak TBMM'de yer alan Tecer, toplamda 1515 gün milletvekilliği yapmıştır. Milletvekilliği yaşamı sonrası, Milli Eğitim Bakanlığı hizmetine dönmüş, çeşitli okullarda edebiyat öğretmeni olarak görev almıştır. Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Tecer'in en bilindik eseri "Orda Bir Köy Var Uzakta" isimli şiiridir. Fransızca ve İngilizce bilip 1937 yılında Meliha Hanım'la evlenen Tecer'in 2 çocuğu olmuştur. 23 Temmuz 1967 tarihinde vefat etmiştir. İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Ali Münif Yeğenağa 

TBMM 6. Dönem çatısı altında Teşkilat-ı Esasiye Encümeni görevinde bulunmuştur. Detaylı bilgi için tıklayın.

Damar Arıkoğlu

TBMM 6. Dönem'de mecliste 6 konuşma yapmıştır. Ekonomi ve tarım konuları ile ilgili görüşlerini meclis kürsüsünden dile getirmiştir. Detaylı bilgi için tıklayın.

Mustafa Hilmi Uran

TBMM 6. Yasam Dönemi'nde 8 adet takrir vermiş, tamamı kabul edilmiştir. 2 kez konuşma yapmıştır. Detaylı bilgi için tıklayın.

İbrahim Mete

Aktif bir milletvekili olmayan İbrahim Mete, 6. dönem sonuçlanmadan 13 Şubat 1942 tarihinde vefat etmiştir. Detaylı bilgi için tıklayın.

İsmail Safa Özler

28 Haziran 1940 tarihinde yasama dönemi bitmeden kalp krizi geçirerek vefat etmiştir. Detaylı bilgi için tıklayın.

Naci Eldeniz

Noter Kanunu'nun bazı maddelerini değiştiren kanun görüşmeleri ve 1942 Mali yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu görüşmeleri sırasında konuşma yaptığı tespit edilmiştir. Detaylı bilgi için tıklayın.

Selahattin Çam

1885 tarihinde İstanbul'da doğmuştur. Galatasaray Lisesi mezunudur. 20 Nisan 1907 tarihinden itibaren Maliye Bakanlığı bünyesinde birçok kademede görev yapmıştır. 1928 yılında Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcılığı görevine getirilmiştir. 9 Haziran 1931 tarihinde Merkez Bankası'nın ilk başkanı olarak tarihe geçmiştir. Atatürk tarafından sevilen ve takdir edilen bir bürokrat olarak, 21 Mart 1938 tarihinde istifa edene kadar Merkez Bankası Başkanı olarak görev yapmıştır. Türkiye İş Bankası İdare Meclisi Reisi ve Türkiye İş Bankası Genel Müdürü olan Selahattin Çam, İsmail Safa Özler'in vefatı üzerine İş Bankası Genel Müdürü'yken istifa edip milletvekili olmuştur. 7. Dönem yeniden Seyhan Milletvekili olmuş, 1959 gün vekillik yapmıştır. Doktorların sağlık durumu hakkındaki raporu üzerine 19 Aralık 1945 tarihinde milletvekilliğinden istifa etmiştir. 3 Şubat 1949 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir. 

Şemsa İşçen

12 Mart 1903 tarihinde İstanbul'da doğmuştur. İzmir Karşıyaka Numune Edep Mektebi, Kandilli Lisesi ve İstanbul Fen Fakültesi Ulumu Tabiiyye Zümresi'nde tahsilini tamamlamış, 1923-24 eğitim-öğretim yılı sonunda mezun olmuştur. Mezuniyetinden sonra İzmir Kız Öğretmen Okulu'nda daha sonra ise Adana Kız Öğretmen Okulu'nda öğretmenlik yapmıştır. Sağlık nedenleriyle öğretmenlikten istifa etmiş, 1943 yılında Seyhan İl Genel Meclis Üyeliği'ne, 1939 yılında Seyhan'dan milletvekilliğine seçilmiştir. Seyhan'dan 7. dönemde yeniden milletvekili olmuş, toplamda 2681 gün vekillik yapmıştır. Vekillik sonrasında yeniden öğretmenliğe dönmüş ancak sağlık sorunları nedeniyle 5 Ocak 1962 tarihinde emekliliğe ayrılmıştır. Evli ve 2 çocuk annesi olan Şemsa Hanım, 20 Kasım 1988 tarihinde vefat etmiş, İzmir Karşıyaka Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Sema İşçen, Adana siyasetinin etkin simalarıyla yakın akrabadır. Adana Belediye Başkanlığı ve 2 dönem İçel Milletvekilliği yapan Turhan Cemal Beriker ablasının eşi, 8. Dönem Mersin, 11. Dönem Adana Milletvekili olan Dr. Ali Mustafa Menteşoğlu da diğer ablasının eşidir.

İbrahim Tevfik Tarman

TBMM 5. Yasama Dönemi'nde vekilliğe başlayan Tarman'ın, 6. yasama dönemi vekillik hayatının son bulduğu dönem olmuştur. Toplamda 2929 gün vekillik yapmıştır. Detaylı bilgi için tıklayın.

Sinan Tekelioğlu

1889 yılında Edirne'nin Uzunköprü ilçesinde doğmuştur. Asıl adı Ali Ratip'tir. Milli Mücadele günlerinde Batı Kilikya Cephesi Komutanı olarak kullandığı "Tekelioğlu Sinan" takma isminden dolayı Soyadı Kanunu sonrasında Ali Sinan Tekelioğlu ismini almıştır. Harp Okulu mezunudur. Asteğmen olarak Balkan Savaşı'na katılmış Yunanlara esir düşmüştür. 1. Dünya Savaşı'nda Çanakkale ve Filistin cephelerinde savaşmış ve yaralanmıştır.

Milli Mücadele başlangıcında Kayseri Jandarma Komutanlığı emrindeyken, Ulucami'de verdiği bir konferans üzerine Damat Ferit Hükümeti'nce askerlikten çıkartılmıştır. Milli Mücadele'nin başlaması üzerine Batı Kilikya Komutanlığı'na jandarma yüzbaşı rütbesiyle komutan olarak atanmıştır. Yaptığı önemli hizmetler nedeniyle çıkarılan bir özel kanunla general rütbesi maaşı tahsis edilmiş ve istiklal madalyası ile ödüllendirilmiştir. 19 Temmuz 1925 tarihinde kendi isteği ile askerlikten emekli olmuş; Fethiye, Daday ve Akşehir ilçelerinde kaymakamlık yapmıştır. 1934 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirmiştir. 6 Ekim 1937 tarihinde ölçü ve ayarlar müfettişliğine getirilmiştir. Bu görevinden siyasete atılmak için istifa etmiş, 6. Dönem Seyhan Milletvekili olarak mecliste yer almıştır.

Sinan Tekelioğlu'nun Atatürk döneminde TBMM'de yer almamasının nedenini Damar Arıkoğlu, hatıratında uzunca anlatır. 14 Mart 1923 günü Adana'ya gelen Gazi Paşa'ya Sinan Tekelioğlu telgraf çekerek, hususi olarak davetlisi olduğunu yazar ve kabulünü rica eder. Bu duruma çok sinirlenen Gazi Paşa, telgrafı Damar Bey'e verir. Bu isteğinden vazgeçmeyen Sinan Tekelioğlu, Mustafa Kemal Paşa'nın karşılanması törenine eşini gönderir. Eşi, hazırladıkları misafirhaneye Gazi Paşa'nın teşrif etmesi için ricada bulunur. Gazi Paşa; "Hanım bana baksana! Ben Adana'yı ve Adanalıları ziyaret için geldim. Buranın hükümet ve belediyesi vardır. Ben onların misafiriyim. Hazırladıkları yerden başka yerde kalamam. Çekil karşımdan!" diyerek sert adımlarla ilerlemiştir. Yine Damar Arıkoğlu'nun anlatımına göre, Gazi Paşa Sinan Tekelioğlu'nu  yanına çağırarak, "Takma isimler kullanmamasını ve 'Paşa' unvanından da vazgeçmesini ihtar etmiştir. Tüm bu olup biten hadiseler, Sinan Tekelioğlu'nun Atatürk döneminde meclise girmesini engellemiştir. 

7. yasama döneminde milletvekili olarak seçilememiş, Seyhan Milletvekili Selahattin Çam'ın istifa etmesi üzerine 21 Nisan 1946 tarihinde yeniden Seyhan Milletvekili seçilmiştir. 8. yasama döneminde iktidar partisi milletvekili olmasına rağmen, Başbakan Recep Peker'e karşı Nihat Erim liderliğinde parti içi muhalif grup olan "otuz beşler"e dahil olmuştur. 9. yasama dönemi öncesi, CHP'den ayrılarak Demokrat Parti'ye geçmiş, 9-10. dönem Demokrat Parti'den Seyhan Milletvekili olarak görev yapmıştır. 11. yasama dönemi seçimlerinde, Adana'da seçimleri CHP'nin kazanması üzerine DP adayı Tekelioğlu milletvekili seçilememiştir. 2 defa evlenmiş, 4 çocuğu olmuştur. 15 Aralık 1965 tarihinde Ankara'da vefat etmiştir.