1931-1935 yılları arası TBMM 4. Dönemi kapsayan milletvekili seçimleri sonucunda Adana’yı 4 milletvekili temsil etmiştir.

Bu dönemde 317 vekilin 287'si Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan 30'u ise bağımsız olarak seçilmiştir. Cumhuriyet Halk Fırkası bu seçimde çok partili sistem öncesinde bağımsız milletvekilleri ile mecliste denetlenmeyi amaçlamıştır. Toplam 22 vilayette gerçekleşen bu uygulama içerisinde Adana da yer almıştır.

25 Nisan 1931 tarihinde yapılan seçimler sonrasında TBMM 4. Dönem’de ilk defa işçi ve köylü milletvekilleri yer almıştır. TBMM’nin aşırı bürokratik ve “seçkin” adaylardan oluşması eleştirilere yol açmış, bu eleştirilere karşılık ilk defa bu seçimde 13 köylü çiftçi, 10 işçi milletvekili olarak meclise girmiştir.

Köylü milletvekilleri içerisinde Adana’dan da bir kişi yer almıştır. Bu kişi Ömer Resul Bey’dir (Biçer). Cebeli Bereket’ten (Osmaniye) ise işçi Hasan Basri Bey (Demir) yer almıştır. 1931 seçimlerinde Adana’nın seçmen sayısı 85 bin 938’dir. Zamir Bey 393, Hilmi Bey 393, Ömer Resul Bey 391, Ali Münif Bey 227 oy almıştır.*

4. DÖNEM ADANA MİLLETVEKİLLERİ

• Ali Münif Yeğenağa
• Hilmi Uran
• Damar Zamir Arıkoğlu
• Ömer Resul Biçer

ALİ MÜNİF YEĞENAĞA

Osmanlı Milli Mebusan Meclisi’nde 1. Dönem Adana, 3. Dönem Halep Milletvekili olarak yer almıştır. TBMM’de ise 3. Dönem Mersin, 4. Dönem Adana, 5-6-7 ve 8. Dönem Seyhan Milletvekili olarak katılmıştır. Toplam 6852 gün milletvekilliği yapmıştır.

Ali Münif Bey Adana milletvekili olarak seçildiği dönemde ilginç bir rekora imza atmıştır. CHF tarafından aday gösterilmediği halde, bağımsız aday da olmamış Adanalıların teveccühü ile sandıktan çıkmıştır. Bu durumu CHF Genel Merkezi’ne telgraf ile bildiren Ali Münif Bey, bağımsız aday olmadığını ancak Adana’dan seçildiğini, bu durumun rahatsızlık yaratması halinde istifa etmeye hazır olduğunu bildirmiş, genel merkezin kendisine verdiği cevapta, bu durumun memnuniyetle karşılandığı bildirilerek CHF sıralarında meclise girmiştir.

Ali Münif Bey bu dönemde dâhiliye encümeni üyeliği yapmıştır.

Ali Münif Yeğenağa kimdir?

1874 yılında Adana’da doğdu. Ünlü şair Adanalı Hakkı’nın oğludur. 1896’da Mülkiye Mektebi’ni bitirdi. 1896’da Gelibolu İdadisi’ne öğretmen olarak atanmış 2 yıl sonra ise İşkodra’da maiyet memuru olmuştur. Adanalı Taha Toros tarafından kaleme alınan “Ali Münif Bey’in Hatıraları” isimli kitapta, Atatürk Ali Münif Bey için, “Adanalıların babası” sözleriyle bahsettiğini yazmıştır. Çeşitli yerlerde kaymakamlık (Sandıklı, Kostivar, Köprülü) ve valilik (Halep, Manastır, Beyrut, Ankara) yaptı. 2. Meşrutiyet ‘in ilanından sonra kurulan Meclis-i Mebusan’da 1908’de Adana ve 1914’de Halep Milletvekilliği yaptı. Talat Paşa Hükümeti’nde Nafıa Nazırlığı (Bayındırlık Bakanlığı) görevinde bulundu. Birinci Dünya Savaşı sonrası Anadolu’nun işgaline tepki göstermek ve işgali protesto etmek amacı ile çalışmalara başladı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kuruluşunda yer aldı. 1918 yılında işgallere karşı kurulan Kilikyalılar Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı. Ermeni olaylarını araştırma komisyonu başkanlığı yaptı. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İngilizler tarafından tutuklanıp Malta’ya sürgüne gönderildi. Serbest kaldıktan sonra 1922 yılında Adana Belediye Başkanı olarak görev yaptı. Ali Münif Yeğenağa 4. dönem TBMM seçimlerinde aday olmadığı halde Adanalılar tarafından milletvekili olarak seçilmiş, bu yönüyle de tarihe geçmiştir. TBMM 3. Dönem Mersin, 4. Dönem Adana, 5. 6. 7. ve 8. dönem Seyhan Milletvekili oldu. 3. Dönem Dâhiliye Encümeni Reisliği yaptı. 1951 yılında Adana’da vefat etti.

HİLMİ URAN

Hilmi Bey bu dönemde Nafia Vekilliği (Bayındırlık Bakanlığı) yaptığı için, gerçekleştirdiği konuşmaların tamamı bakanlığı ile alakalıdır. Toplam 15 adet konuşma yapmıştır.

Geniş biyografisi Adana siyasi tarihi araştırmaları: 3. Meclis (1927 - 1931 milletvekilleri) haberimizde yer almaktadır.

DAMAR ZAMİR ARIKOĞLU

Damar Zamir Bey bu dönemde Teşkilat-ı Esasiye Encümeni üyeliği görevinde bulunmuştur. 3 konuşma yapıp 1 şifahi soru yöneltmiş, faaliyetlerinin önemli bir kısmı ekonomik sorunlarla alakalı olmuştur.

Geniş biyografisi Adana siyasi tarihi araştırmaları: 2. Meclis (1923 - 1927 milletvekilleri)

ÖMER RESUL BİÇER

Ömer Bey Mersin’in Tarsus ilçesinin Yunusoğlu köyünde 1849 yılında dünyaya gelmiştir. Değişik kaynaklara göre, Adana’nın Çaputçu köyünde doğduğu da söylenmektedir. Adana Ziraat Ameliyat Mektebi’nde okumuştur. Birinci Dünya Savaşı’nda seferberlik ilan edilince çeşitli cephelerde görev alarak Milli Mücadele’ye katılmıştır. 1922 yılında terhis olmuş, köyüne dönerek çiftçilikle uğraşmıştır.

4. dönem Adana milletvekili seçilmiş, 4 Mayıs 1931 tarihinde TBMM’ye katılmıştır. 5. Dönem Seyhan Milletvekili olmuş, daha sonra TBMM’de yer almamıştır. Toplam 2891 gün milletvekilliği yapmıştır. TBMM çatısı alında Dâhiliye, Ziraat ve Teşkilat-ı Esasiye Encümeni görevlerinde bulunmuştur.

Ömer Bey, daha önce aralarında husumet bulunan Bayram Çevik tarafından Adana Adliyesi önünde tabanca ile vurularak öldürülmüş ve Adana’da defnedilmiştir. Ömer Bey’i öldüren Bayram Çevik, mahkeme esnasında kardeşi Osman Çevik’in Ömer Bey’in azmettirmesiyle Kır Ali adlı şahıs tarafından öldürüldüğünü ve bu nedenle intikamını almak için Ömer Bey’i öldürdüğünü söylemiştir.

Ömer Resul Biçer, milletvekilliği yaptığı dönem, Türkiye’de ilk defa uygulanan köylü kontenjanı nedeniyle meclise giren 13 köylü milletvekilinden biridir.

CEBELİ BEREKET (OSMANİYE)

1931 seçimlerinde Cebeli Bereket 3 milletvekili ile temsil edilmiştir. Toplam seçmen sayısı 59 bin 823’tür. Seçilen milletvekilleri Hasan Basri Demir 313 oy, Abdüllatif Naci Eldeniz 313 oy, İbrahim Hakkı Mete 313 oy almıştır.

HASAN BASRİ DEMİR

1899 tarihinde Maraş’ta dünyaya gelmiştir. Çiftçilik ve demircilik yapmıştır. Milli Mücadele’ye katılmış, Şeyh Sait isyanına karşı düzenlenen askeri harekete katılmıştır. Osmaniye’de bir Alman ile açtıkları işyerinde demirci ustalığı yapmış daha sonra ikinci yol dairesinde usta başılık yapmıştır. Toplam 1397 gün vekillik yapan Hasan Basri Bey, TBMM’de bir dönem yer almıştır. Divan-ı Muhasebat, Gümrük ve İnhisar, teşkilat-ı Esasiye Encümeni üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Görevi boyunca bir takrir iki teklif vermiştir. 21 Ocak 1980 tarihinde vefat etmiştir. İlk defa TBMM’de işçi milletvekilleri uygulamasında yer alan 10 işçi vekilden biridir.

NACİ PAŞA (ABDÜLLATİF NACİ ELDENİZ)

Bu dönem meclis hesaplarına Tetkik Encümeni üyeliği görevlerinde bulunmuştur. 6 konuşma yapmış, 2 teklif vermiştir.

Naci Paşa ile ilgili detaylı bilgi:  Adana siyasi tarihi araştırmaları: 3. Meclis (1927 - 1931 milletvekilleri)

İBRAHİM HAKKI METE

Giresun’un Alucra ilçesi Kutluca köyünde 1876 tarihinde dünyaya gelmiştir. 1892 tarihinde mısıra kaçmıştır. Daha sonra yurda dönmüştür. Hukuk öğrenimine devam ederken, okuldan kaçması üzerine padişah iradesi ile Trablusgarp’a sürülmüştür. Yetenek ve başarıları üzerine orduya alınmıştır. 1910 yılında Ceyhan Jandarma Takım Komutanı olmuştur. 1. Dünya Savaşı sırasında Suriye cephesinde yer almış, Ceyhan ve Cebeli Bereket’te değişik görevlerde bulunmuştur. Milli Mücadele’de Ceyhan ve yöresinde meydana getirdiği 3 bin kişilik milis kuvvetin komutanlığını yapmıştır. 15 Ağustos 1923’te Ceyhan Kaymakamlığı’na atanmış daha sonra Kuzucak Köyü’nde bir çiftlik kurmuştur. Siyasete atılmasıyla beraber, CHP’de parti mutemetliği, il genel meclis üyeliği ve Ceyhan Belediye Başkanlığı yapmıştır. 4. Yasama Döneminden sonra 5 ve 6. Dönemlerde Seyhan Milletvekili olarak TBMM’de yer almıştır. Divan-ı Muhasebat Encümeni, Gümrük ve İnhisarlar Encümeni görevlerinde bulunmuştur.

14 Şubat 1942’de vefat etmiş, cenazesi Ceyhan Kuzucak köyüne defnedilmiştir. Evliliklerinden 9 çocuğu olmuştur. 11. Ve 15. Yasama Dönemi Adana Milletvekili olan Gençlik ve Spor Bakanlığı yapmış olan Muslihittin Yıldız Mete’nin babasıdır.

Toplam 3971 gün milletvekilliği yapmıştır.

*Rakamların düşük olmasının nedeni seçim sistemi ile alakalıdır. O dönemde birinci seçmenler toplanıp milletvekillerini seçecek olan 2. Seçmenleri seçtikleri için rakamlar sistem gereği düşük görünmektedir.