Kucuksaat.com kurucusu Taner Talaş, Adana siyaset tarihi araştırmalarına devam ediyor. 9'uncu araştırma yazısında Talaş, 1950 seçimleri sonrasında TBMM'de görev yapan Adana (Seyhan) milletvekillerini yazdı.

16 Şubat 1950 tarih ve 5545 numaralı Seçim Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile beraber, Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanarak, 24 Mart 1950 tarihinde seçim kararı almıştır.

Seçim 14 Mayıs 1950 günü gerçekleşmiştir. Diğer seçimlerden farklı olarak, hakiki anlamda çok partili hayata geçilmiştir. Demokrat Parti ve Cumhuriyet Halk Partisi tüm illerde seçime girerken, Millet Partisi 22 ilde, Milli Kalkınma Partisi 10 ilde, Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi sadece İstanbul’da, Türk Sosyal Demokrat Partisi de sadece İstanbul’da seçime girmiştir. Seçime katılım oranı yüzde 89.3 olarak gerçekleşmiştir.

Yurt genelinde Demokrat Parti rekor bir oyla (%53.4) iktidar olmuştur. CHP ise yüzde 39.9 oy almıştır. Seçim sisteminin garabeti nedeniyle Demokrat Parti 408 milletvekili, CHP 69 milletvekili çıkarmıştır. Millet Partisi 1, bağımsızlar 9 milletvekili ile meclise girmiştir.

Bu sonuçlarla gidilen Cumhurbaşkanlığı seçiminde 387 oy alan Celal Bayar, Türkiye Cumhuriyeti’nin 3. Cumhurbaşkanı olmuştur.

Hükümeti kurma görevi Adnan Menderes’e verilmiş, 22 Mayıs 1950 tarihinde Adnan Menderes hükümeti kurulmuştur.

Meclis Başkanlığı görevine İçel Milletvekili Refik Koraltan seçilmiştir. Tartışmalı bir konu olan Türkçe ezan, 16 Haziran 1950 tarihinde DP ve CHP milletvekillerinin kabul oyuyla yeniden Arapçaya çevrilmiştir.

5816 sayılı Atatürk’ü Koruma Kanunu bu dönemde çıkarılmıştır.

Kuzey Kore’nin Güney Kore’ye saldırması üzerine, 4 bin 500 kişilik birliğin Kore’ye gönderilmesi bu dönemde gerçekleşmiştir.

BAKANSIZ ADANA

1946 seçimleri sonrası kurulan hükümette 3 bakanla teslim edilen Adana, Demokrat Parti'nin iktidara gelmesiyle birlikte, Adana milletvekillerinin tamamı Demokrat Partili olmasına karşın yeni kurulan hükümette Adana milletvekillerinden hiç bir kimse bakan olamamıştır.

1954 seçimlerine kadar iki hükümet kurulmuş (19. ve 20. hükümetler) her iki hükümet kabinesinde Adanalı vekillerden herhangi birine bakanlık verilmemiştir.

9. DÖNEM TBMM SEYHAN MİLLETVEKİLLERİ

1950 seçimlerinde Seyhan ilindeki 195 bin 544 seçmenden 174 bin 969’u sandığa gitmiş, seçime katılım oranı Seyhan’da yüzde 89.5 olmuştur. Demokrat Parti 91 bin 178, (%53.1) CHP, 77 bin 189, (%45) Millet Partisi ise 3 bin 515 (%2.1) Seyhan’dan oy almıştır.

Seyhan’dan DP Milletvekili seçilen Remzi Oğuz Arık, Yusuf Ziya Eker, Cezmi Türk partilerinden istifa ederek, Türkiye Köylü Partisi’ni kurmuşlardır. Genel Başkan olan Remzi Oğuz Arık, 3 Nisan 1954 tarihinde Adana’dan Ankara’ya giden uçağın düşmesi üzerine hayatını kaybetmiştir. Yine bu dönem milletvekili olan Sinan Tekelioğlu, partisinden istifa ederek bağımsız kalmıştır. Seçim sisteminin çoğunluk usulüne göre milletvekili belirlemesinden dolayı Demokrat Parti, Seyhan milletvekilliklerinin tamamını kazanmış, diğer partiler Seyhan’dan milletvekili çıkaramamıştır.

14 Mayıs 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den Seyhan Milletvekili Adayları;

• Arif Nihat Asya
• Cezmi Türk
• Mahmut Kibaroğlu
• Remzi Oğuz Arık
• Reşat Güçlü
• Salim Serçe
• Sedat Barı
• Sinan Tekelioğlu
• Tevfik Coşkun
• Yusuf Ziya Eker
• Zeki Akçalı

CHP Seyhan Milletvekili Adayları;

• Kemal Çelik
• Makbule Dıblan
• Cavit Oral
• Kemal Satır
• Kasım Gülek
• Hilmi Uran
• Ahmet Remzi Yüreğir
• İbrahim Burduroğlu
• Yusuf Ziya Erzin
• Ferit Celal Güven
• Tevfik Yıldırım

Arif Nihat Asya

1904-1975

Yazar & Şair

1904 yılında İstanbul Çatalca’da İnceğiz köyünde doğdu. Babası Tokatlı Zîver Efendi, Annesi Tırnovalı Fatma Hanımdır. Arif Nihat Asya henüz 1 aylıkken babası öldü. İlköğrenimine İnceğiz köyünde başladı, daha sonra İstanbul’a geldi. Önce Haseki Mahalle Mektebi’ne daha sonra Gülşen’i Maarif Rüştiyesi’ne devam etti. Yatılı olarak girdiği Bolu Sultanisi kapatılınca, Kastamonu Sultanisi’ne aktarıldı. İstanbul Üniversitesi Yüksek Öğretmen Okulu Edebiyat Bölümü’nden 1928 yılında mezun oldu. Okurken bir yandan da İstanbul Postanesi ve Anadolu Ajansında çalıştı.

Önce Adana’da kolej ve öğretmen okullarında edebiyat öğretmenliği ve yöneticilik yaptı. 1948 yılında Edirne’ye tayin oldu. Değişik tarihlerde de Malatya ve Tarsus’ta; 1959’da Kıbrıs liselerinde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1962 yılında Ankara Gazi Lisesi öğretmenliğinden sonra emekliye ayrıldı. 

İlk evliliğini Hatice Semiha Hanımla, ikinci evliliğini Servet Akdoğan ile yaptı. İki eşinden ikişer çocuk sahibi oldu.

Millî Mücadele Dönemi’nde Ankara’da bulundu. Bu dönem onun şiire başladığı, Türklük ve vatan aşkı ile şiirler kaleme aldığı tarihlerdir.

Edebiyatımızda “Bayrak” şairi olarak tanınan Arif Nihat Asya, “Bayrak” şiirini Adana’nın kurtuluş günü olan 5 Ocak’ın heyecanı ile Adana’da yazdı. Şiirlerinde hece, aruz ve serbest vezinleri kullanan Arif Nihat Asya, nazmın her tür ve şekliyle eserler vermiştir. Fikrin ağır bastığı şiirlerinde milliyetçilik konusu büyük bir yer tutar. Şiirinde daima bir yenileşme çabası içinde olan şair, etkilerden uzak kalarak kendine özgü bol renkli şiir dünyasını oluşturdu.

Demokrat Parti’den 1950 yılında Seyhan (Adana) Milletvekili, 1954 yılında Eskişehir Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bulundu. Milletvekilliğinden sonra tekrar öğretmenliğe döndü. Ankara Gazi Lisesi edebiyat öğretmeni iken 1962’de emekliye ayrıldı ve Ankara’ya yerleşti. Babıali’de Yeni İstanbul ve Sabah gazetelerinde yazılar yazdı. Özellikle rubailere büyük önem verdi. Rubailerden oluşan 5 ayrı kitap yayımladı.

Daha sonra hece vezniyle ve serbest vezinli şiirler de yazdı. Ulusçu şiirleriyle dikkat çekti. Yurdun güzelliklerini, doğasını anlatan, kimi zaman yerici ama Türklüğü yücelten şiirleriyle bilinir. Arif Nihat Asya 5 Ocak 1975’te Ankara’da 71 yaşında vefat etti.

Cezmi Türk

1903 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. İlk ve ortaöğrenimini tamamladıktan sonra 1921 yılında askeri tıbbiyeye girmiştir. 1926 yılında tabip teğmen rütbesiyle mezun olmuştur. Tabip subay olarak birçok yerde görev yapan Türk, Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde öğretim görevlisi olarak da çalışmıştır.

16 Haziran 1945 yılında son görev yeri olan Adana Askeri Hastanesi dâhiliye şefliğinden emekli olmuştur. Adana’da yaşamını sürdürmüş, serbest hekimlik yaptığı dönem, gazetecilik ve yazarlık da yapmıştır. 19 Mayıs 1952 tarihinde Demokrat Parti’den istifa ederek, Türkiye Köylü Partisi’nin kurucuları arasında yer almıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin en aktif milletvekillerinden biri olmuş, 147 konuda 434 konuşma gerçekleştirerek dönemin rekorunu kırmıştır.

1 dönem milletvekilliği yapan Türk, yeniden DP’ye dönmenin yollarını aramış, 30 Mart 1950 tarihinde Başbakan Adnan Menderes’e bir mektup yazmış, karşılık görmeyince 7 Ocak 1957 tarihinde TBMM Başkanı Refik Koraltan’a mektup göndererek Celal Bayar ve Menderes’le görüşmesini rica ederek partiye yeniden dönüşünü rica etmiştir.

İlk evliliğini 1931 yılında yapan Cezmi Türk, 1947 yılında boşanmıştır. Aynı yıl Asiye Akkız ile evlenmiş, bu evlilikten 9 çocuğu olmuştur. Arapça, Fransızca ve İngilizce bilen Türk, 5 Ağustos 1972 tarihinde vefat etmiş, İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.

TBMM çatısı altında almış olduğu görevlere bakıldığında, Sağlık ve Sosyal Yardım Komisyonu ve Bütçe Komisyonu Üyeliği görevlerinde bulunmuştur.

Mahmut Kibaroğlu

1901 yılında Adana’nın Yüreğir ilçesi Abdioğlu Köyü’nde dünyaya gelmiştir. 1934 yılında rüştiyeyi bitirmiş, tarım ve ticaretle uğraşmıştır. Abdioğlu Köyü Muhtarlığı, Adana Belediye Meclisi Encümenliği, Adana Çiftçiler Birliği Kurucu Üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Sakin bir milletvekili olan Kibaroğlu’nun mecliste herhangi bir faaliyeti olmadığı gibi milletvekilliği sonrası çiftçilik hayatına geri dönmüştür.

Feride Hanım ile evlenmiş, bu evlilikten 1 kız çocuğu dünyaya gelmiştir. TBMM çatısı altında almış olduğu görevlere bakıldığında Tarım Komisyonu, İçişleri Komisyonu ve Sayıştay Komisyonu görevlerinde bulunmuştur.

30 Ocak 1956’da vefat eden Kibaroğlu’nun cenazesi Adana Asri Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Remzi Oğuz Arık

1899 yılında Adana’da doğdu. İlköğrenimine Kozan’daki mahalle mektebinde başladı, Selânik’te devam etti. İstanbul Mercan İdadisi, İzmir Sultanisi okullarından sonra İstanbul Muallim Mektebi’nden mezun oldu.

Gönüllü olarak I. Dünya Savaşına katıldı ve yaralandı. İstanbul Edebiyat Fakültesi'nde Felsefe Öğretmenliği okudu. Galatasaray Lisesi’nde Öğretmenlik ve Adana’da Zafer-i Millî Numûne Mektebi’nde Müdürlük yaptı.

Sorbonne Üniversitesi’nde Sanat Tarihi, Louvre Arkeoloji Enstitüsü’nde Arkeoloji öğrenimi görmek üzere 1926’da Fransa’ya gitti. 1931’de Türkiye’ye döndüğünde İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde Arkeoloji Uzman Yardımcılığı görevine getirildi ve aynı yıl Yalova’da ilk arkeoloji kazısını yaptı.

Karalar kazısı ile Galatlar’ın antik bir şehrini ortaya çıkardı ve II. Dieotauros’un kitabesini dünyaya tanıttı.Göllü Dağ, Alacahöyük, Çankırı kapı, Karaoğlan Höyüğü, Hacılar Höyüğü, Alâeddin Tepesi ve Bitik Höyüğü kazılarına katıldı.

1939’da Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Arkeoloji Profesörü oldu. 1945’te de Ankara Arkeoloji ve Etnografya Müzesi Müdürlüğüne getirildi. Manisa Müzesi’nin kurucusu oldu. Çığır ve Millet dergilerinde kültüre dayalı milliyetçilik konularında yazılar yazdı.

1949’da Ankara İlâhiyat Fakültesi İslâm Sanatları Tarihi Profesörlüğüne getirildi ise de 1950’de bu görevden ayrılarak politikaya atıldı. 1950’de Demokrat Parti’den Seyhan Milletvekili seçildi. 1952'de Türkiye Köylü Partisi'ni kurdu ve bu partinin Genel Başkanı oldu.

1954 yılında Adana’dan Ankara’ya gitmek için bindiği uçağın havada infilâk etmesi sonucu vefat etti. Ankara Asrî Mezarlık’taki şehitliğe defnedildi. Aynı kazada, 25 kişi yaşamını yitirdi. Yaşamını yitirenler arasında Demokrat Parti İstanbul Milletvekili Salamon Adato da vardı. İsmi; Adana'nın Sarıçam, Ceyhan ve Kozan ilçeleri ile İzmir’de bir ilköğretim okuluna ve Ankara’nın Çankaya ilçesindeki bir mahalleye verildi. Arık'ın Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında almış olduğu görevlere bakıldığında; Milli Eğitim ve Dış İşleri Komisyonu üyeliği yaptığı görüldü. Milletvekilliği boyunca 29 konuşma yaptı. 

Reşat Güçlü

1909 tarihinde Adana’nın Yunusoğlu Köyü’nde dünyaya gelmiştir. Babası Gergerlizade lakabıyla tanınan Ali Sadi Efendi’dir. İlköğrenimini Adana Sultanisinin iptidai kısmında, orta ve lise öğrenimini Adana’da tamamladıktan sonra dil öğrenmek amacıyla Avusturya’nın başkenti Viyana’ya gitmiştir.

Viyana dönüşü İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydolmuş, 1933 yılında buradan mezun olmuştur. Mezuniyet sonrasında Adana’ya dönerek Erkek Lisesi’nde fen bilgisi öğretmenliği yapmıştır. Daha sonra Adana Ticaret Odası’nda muvazzaf vergiler, tatbikat, itiraz komisyonuna atanmıştır.

Demokrat Parti’nin kurulması ile birlikte, partinin Adana’daki kurucuları arasında yer almış, il yönetim kurulu üyeliğinde bulunmuştur. Milletvekilliği sonrasında gazetecilikle uğraşmış, Türk Sözü Gazetesi’ne bağlı olarak çıkan, “Keloğlan” isimli mizahi gazetede yazılar yazmıştır. Çukurova Gazeteciler Cemiyeti onursal üyesidir. Yaşamını İstanbul’da devam ettirmiş,

24 Şubat 1981 tarihinde vefat etmiş, Adana Asri Mezarlığı’nda toprağa verilmiştir. Almanca ve Fransızca bilen Reşat Bey, iki defa evlenmiş, ilk eşinden Ali ve Öner isminde 2 oğlu olmuştur. İkinci evliliğini Ayşe Hilkat Hanım’la yapmış, bu evlilikte 1979 yılında boşanmayla neticelenmiştir.

TBMM çatısı altında yapmış olduğu görevlere bakıldığında, Maliye ve Bayındırlık Komisyonu üyeliği görevlerinde bulunmuştur. 9. Yasama Dönemi boyunda 29 kez konuşma gerçekleştirmiştir.

Salim Serçe

1890 yılında Adana’da doğdu. İlköğrenimini Turunçlumescit’te tamamladı. Daha sonra Adana İdadisi’ne kayıt oldu. Yükseköğrenimini İstanbul Sivil Baytar Yüksekokulu’nda tamamladı. Veteriner hekim olduktan sonra, İstanbul Tıp Fakültesi’ne kayıt oldu. Buradan 1914 yılında tıp doktoru olarak mezun oldu.

İlk görev yeri, Ceyhan Hamiyet-i Milliye Hastanesi oldu. 1915’te seferberliğin ilan edilmesiyle, Suriye cephesine gönderildi. 7 Aralık 1918 yılında tabip yüzbaşı olarak terhis oldu. 1920 yılında yeniden silahaltına alınan Serçe, görevinde göstermiş olduğu üstün hizmetler nedeniyle istiklal madalyası ile ödüllendirildi. Üçüncü defa 1926 yılında askere alındı. Dördüncü defa ise 2. Dünya Savaşı nedeniyle yeniden askere alındı. 18 Mayıs 1943 yılında askerlik hayatı sonra erdi.

Seyhan’dan Demokrat Parti Milletvekili seçilen Serçe, hastalıkları nedeniyle TBMM çalışmalarına fazla katılamamıştır. Milletvekilliği sırasında hastalanması üzerine, 12 Eylül 1957’de vefat etmiştir. Cenazesi Adana Asri Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Arapça, İngilizce ve Fransızca bilen Serçe’nin, Behiye Hanım’la olan evliliğinden 6 çocuğu olmuştur. TBMM’de bulunduğu dönemde, İçişleri Komisyonu, Adalet Komisyonu ve Dilekçe Komisyonu üyeliğinde bulunmuştur.

Sedat Barı

1912 yılında İstanbul’da doğmuştur. İstanbul Erkek Lisesi olan Barı, İstanbul Tıp Fakültesi’ni bitirerek tıp doktoru unvanı almıştır. Askerliğini Gülhane Hastanesi’nde yaparken, tayini Adana İstihkâm Taburu tabipliğine çıkmış, buradan terhis olmuştur.

Feke, Ceyhan ve Kozan’da tabip olarak çalışmıştır. 1946 yılında Konya Sağlık ve Sosyal Yardım Müdür Yardımcılığı görevinde bulunmuştur. 1946 yılında memuriyetten istifa edip, serbest olarak çalışmıştır. Bir dönem Sümerbank’ta görev almıştır. Demokrat Parti’nin kurulması ile birlikte, partinin Ceyhan İlçe İdare Kurulu Başkanlığı’nı yapmıştır.

İki dönem vekillik yapmış, 1957 seçimlerini Adana’da CHP’nin kazanması üzerine mesleğine dönmüştür. Sümerbank Müşavirler Heyeti Baş Müşavirliği görevine getirilmiştir. 31 Aralık 1966’da Bonn Büyükelçiliği’ndeki dış temsilcilikler ataşeliğinde görevlendirilmiştir. 1971 yılında Çalışma Bakanlığı emrine alınmış, devamında Yakın ve Orta Doğu Enstitüsü’ne atanmış, 10 Ocak 1972’de emekli olmuştur.

4 Ocak 2004 yılında vefat etmiştir. TBMM’de görev yaptığı dönemlerde, Bütçe Komisyonu ve Ekonomi Komisyonu üyeliğinde bulunmuştur.

Sinan Tekelioğlu

Bu dönem Milli Savunma Komisyonu üyeliği görevinde bulunmuş, geçmişte olduğu gibi çalışkan bir milletvekili olmuştur. Kendisine ulaşan ihbar ve şikâyetleri meclis gündemine getirmiş ve takip etmiştir.

Özellikle yolsuzluklar noktasında Adana Milli Mensucat Fabrikası’ndaki vergi kaçakçılığı, Adana elektrik tahsildarının zimmetine para geçirmesiyle alakalı iddiaları Adana Pos Ormanları’ndaki travers işinin kimlere verildiğinin takibi, Adana’da oturan Tunuslu mültecilerin durumu gibi birçok konu ile alakalı meselenin takibini yapmış, rekor seviyede konuşma gerçekleştirip öneri vermiştir.

Detaylı bilgi için tıklayın: https://www.kucuksaat.com/adana-siyasi-tarihi-arastirmalari-6-meclis-1939-1943-milletvekilleri-19221h.htm

Tevfik Coşkun

1893 yılında Adana’nın Kadirli ilçesinde dünyaya gelmiştir. İstanbul Hukuk Fakültesi mezunudur. Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle beraber askere alınmış, savaşın sonuna kadar nakliye kollarında yedek subay olarak görev almıştır.

Adana’nın işgaliyle birlikte, Kadirli’de milli bir teşkilat meydana getirmiş, Milli Mücadele boyunca kurduğu teşkilatı ayakta tutmuştur. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte hâkimlik görevine gelmiş, Tarsus ve Kadirli’de 1 seneye yakın hâkimlik yapmıştır. 1 dönem milletvekilliği yapan Coşkun, görevi sonunda Kadirli’ye dönerek çiftçilikle uğraşmıştır. Cennet Hanım’la evlenmiş, bu evlilikten 6 çocuğu olmuştur.

26 Mart 1986’da vefat etmiş, cenazesi Kadirli’deki aile mezarlığına defnedilmiştir. TBMM çatısı altında görevi boyunca Tarım Komisyonu’nda yer almıştır.
 

Yusuf Ziya Eker

1915 yılında Adana’nın bugünkü Yüreğir ilçesi sınırlarında bulunan Herekli Köyü’nde doğmuştur. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunudur. Tıp eğitimini 17 Kasım 1947’de dâhiliye uzmanı olarak tamamlamış, daha sonra Adana’ya dönerek serbest hekimlik yapmıştır.

1952 yılında Demokrat Parti’den Remzi Oğuz Arık ve Cezmi Türk ile birlikte istifa ederek Türkiye Köylü Partisi’nin kurucuları arasında yer almıştır. Bir dönem milletvekilliği yaptıktan sonra 1960 yılı itibariyle Milli Emniyet Hizmetleri Başkanlığı Adana ve Bölgesi Daire Başkanlığı tabibi olarak çalışmış, daha sonra Adana Karşıyaka Sağlık İstasyonu Dâhiliye Uzmanı, Kazlıçeşme Dispanseri Başhekimi ve Kadıköy Dispanseri Gezici Hekimi olarak görev yapmıştır. 13 Temmuz 1980 yılında emekliye ayrılmıştır.

18 Ocak 1984’te İstanbul’da vefat etmiş, cenazesi Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilmiştir. TBMM çatısı altında görev yaptığı dönemde Çalışma Komisyonu Üyeliği görevinde bulunmuştur.

Zeki Akçalı

1901 yılında Adana’nın Kozan ilçesine bağlı Akçalıuşağı Köyü’nde doğmuştur. İlköğrenimini tamamladıktan sonra özel öğrenim gördü. Milli Mücadele’ye katıldı. 1930 yılında bedelli er olarak askerliğini yaptı. 1929-1942 yılları arasında CHP Kozan İlçe Başkanlığı

1931 yılından 1943’e kadar il genel meclisi üyeliği ve il encümen üyeliği görevinde bulundu. Ziraat Bankası, Türk Ocağı, Kızılay ve Türk Hava Kurumu yönetim kurulu üyeliklerinde bulundu. 1942 yılında Kozan’da Ortaokul Yaptırma Derneği’ni kurdu ve okulun yapılmasını sağladı. Türkiye’de narenciye konusunda uzman olan az sayıda kişiden biri olan Akçalı, 1 dönem vekillik yaptı. 29 Ocak 1974 tarihinde vefat etti.

Kozan İlçe Mezarlığı’na defnedildi. Elife Hanım’la evli olan Akçalı’nın bu evlilikten 7 çocuğu oldu. Çocuklarından Cevdet Akçalı 5 dönem Adana Milletvekilliği yaptı. Ayrıca gazeteci ve yazar olarak Adana basın tarihinde yer aldı.

Zeki Akçalı’nın TBMM çatısı altında aldığı görevlere bakıldığında Tarım Komisyonu ve Maliye Komisyonu Üyeliği görevlerinde bulunduğu görülmüştür.